Ἡ Ὕψωσις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ

 

Ἡ Ὕψωσις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ

 περιοδικὸ Ζωή (2024), σ.86

Στὴν ὑμνολογία τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ὑπάρχουν ἐξαιρετικὰ τροπάρια μὲ πλοῦτο καὶ βάθος νοημάτων. Σὲ πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ γίνεται ἀναφορὰ σὲ προτυπώσεις τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅπως τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ποὺ ἐφυτεύθη στὸ μέσο τοῦ Παραδείσου (Γεν. 2: 9), ἡ σταυροειδὴς εὐλογία τοῦ Πατριάρχου Ἰακὼβ στὰ παιδιά του (Γεν. 48: 14), ἡ ἀνύψωση τῶν χειρῶν τοῦ Μωυσέως στὴν μάχη μὲ τοὺς Ἀμαληκίτες (Ἐξόδ. 17: 11-12), ἡ φράση τοῦ προφήτου Δαβὶδ γιὰ τὸ ὑποπόδιο τῶν ποδῶν τοῦ Κυρίου (Ψαλμ. 109: 1) κ.λπ. Κατωτέρω προσφέρεται μία μικρὴ ἀνθολογία αὐτῶν τῶν θαυμασίων ὕμνων μὲ μετάφρασή τους στὴν νεοελληνικὴ γλῶσσα πρὸς καλυτέρα κατανόησή τους.

 

Σταυρὸς ἀνυψούμενος, τοῦ ἐν αὐτῷ ὑψωθέντος, τὸ πάθος τὸ ἄχραντον, ἀνυμνεῖν προτρέπεται, κτίσιν ἅπασαν· ἐν αὐτῷ κτείνας γάρ, τὸν ἡμᾶς κτείναντα, νεκρωθέντας ἀνεζώωσε, καὶ κατεκάλλυνε, καὶ εἰς οὐρανοὺς πολιτεύεσθαι, ἠξίωσεν ὡς εὔσπλαγχνος, δι᾿ ὑπερβολὴν ἀγαθότητος· ὅθεν γεγηθότες, ὑψώσωμεν τὸ ὄνομα Αὐτοῦ, καὶ τὴν Αὐτοῦ μεγαλύνωμεν, ἄκραν συγκατάβασιν.

 

Ὁ ἀνυψούμενος σταυρὸς προτρέπει ὁλόκληρη τὴν κτίση νὰ ἀνυμνήσει τὸ ἄχραντο πάθος Αὐτοῦ ποὺ ὑψώθηκε πάνω του. Γιατὶ μὲ αὐτὸν ἐσκότωσε αὐτὸν ποὺ μᾶς ἐσκότωσε (δηλαδὴ τὸν διάβολο) καὶ ἀφοῦ εἴχαμε νεκρωθεῖ μᾶς ἐπανέφερε στὴν ζωὴ καὶ μᾶς ὀμόρφυνε καὶ μᾶς ἀξίωσε ὡς εὔσπλαγχνος καὶ ἀπὸ τὴν ὑπερβολικὴ ἀγαθότητά Του νὰ ἀνέλθουμε στοὺς οὐρανούς. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ νὰ ἀνυψώσουμε κι ἐμεῖς τὸ ὄνομα Αὐτοῦ καὶ νὰ μεγαλύνουμε τὴν ἀκραία συγκατάβασή Του.

 

Σήμερον ὡς ἀληθῶς, ἡ ἁγιόφθογγος ῥῆσις τοῦ Δαυῒδ πέρας εἴληφεν· ἰδοὺ γὰρ ἐμφανῶς, τὸ τῶν ἀχράντων ποδῶν Σου προσκυνοῦμεν ὑποπόδιον· καὶ ἐν τῇ τῶν πτερύγων Σου ἐλπίζοντες σκιᾷ, Πανοικτίρμον βοῶμέν Σοι· σημειωθήτω ἐφ᾿ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου Σου, καὶ ἀνύψωσον τοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ Σου τὸ κέρας, τῇ τοῦ τιμίου Σταυροῦ Σου ἀνυψώσει, Χριστὲ Πολυέλεε.

 

Σήμερα ἀληθινὰ ἡ προφητικὴ ρήση τοῦ Δαβὶδ ἔγινε πραγματικότητα. Γιατὶ φανερῶς προσκυνοῦμε τὸ ὑποπόδιο τῶν ἀχράντων ποδιῶν Σου (δηλαδὴ τὸν Σταυρό). Καὶ κάτω ἀπὸ τὴν σκιὰ τῶν πτερύγων Σου (δηλαδὴ τῶν κεραιῶν τοῦ Σταυροῦ) ἀναβοοῦμε σὲ Σένα πανοικτίρμονα: ἂς ἔλθει πάνω μας τὸ φῶς τοῦ Προσώπου σου καὶ ἀνύψωσε τὴν δύναμη τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ Σου μὲ τὴν ἀνύψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Σου, Χριστὲ ποὺ εἶσαι πολυέλεος.

 

Θεῖος θησαυρὸς ἐν γῇ κρυπτόμενος, τοῦ Ζωοδότου ὁ Σταυρός, ἐν οὐρανοῖς ἐδείκνυτο βασιλεῖ εὐσεβεῖ, νίκης κατ᾿ ἐχθρῶν ὑπογραμμὸν δηλῶν νοερῶς· ὃν γεγηθὼς πίστει καὶ πόθῳ, θεόθεν ἀναδραμὼν πρὸς θεωρίας ὕψωσιν, σπουδῇ μεγίστῃ, ἐκ γῆς λαγόνων ἀνέφηνεν, εἰς κόσμου λύτρον, καὶ σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

 

Ἕνας θεῖος θησαυρὸς βρισκόταν κρυμμένος στὴν γῆ, ὁ Σταυρὸς τοῦ Ζωοδότου Χριστοῦ καὶ φανερωνόταν στὸν οὐρανὸ στὸν εὐσεβῆ βασιλέα (Κωνσταντῖνο), δηλώνοντας νοερὰ τὴν νίκη κατὰ τῶν ἐχθρῶν του. Τὸν ὁποῖο Σταυρὸ μὲ χαρά, ἀγαλλίαση, πίστη καὶ πόθο ὕψωσε (ὁ βασιλεύς) γιὰ νὰ φαίνεται σὲ ὅλους μὲ μεγάλη σπουδὴ καὶ ἀπὸ τὰ βάθη τῆς γῆς τὸν φανέρωσε ὡς λύτρο τοῦ κόσμου καὶ σωτηρία τῶν ψυχῶν μας.

 

Ἡ τῶν χειρῶν ἐναλλαγὴ τοῦ Πατριάρχου Ἰακώβ, ἐπ᾿ εὐλογίᾳ τῶν τέκνων, τὸ κραταιὸν τοῦ Σταυροῦ σου προεδήλωσε σύμβολον· ὃν περ ἡμεῖς κατέχοντες ἀρραγὲς φυλακτήριον, τὴν τῶν δαιμόνων πανσθενῶς ἐκδιώκομεν φάλαγγα, καὶ τοῦ βελίαρ ἐν αὐτῷ τὴν ὀφρὺν καταβαλόντες, τοῦ ἐχθίστου Ἀμαλὴκ τροπούμεθα τὴν πανώλεθρον δύναμιν. Αὐτόν καὶ νῦν ἀνυψούμενον, εὐσεβοφρόνως οἱ πιστοί, εἰς ἱλασμὸν ἁμαρτιῶν, τῇ σῇ ἀγαθότητι, ἐν πολλῷ πλείονι φωνῇ βοῶντες προσφέρομεν· Κύριε ἐλέησον, ὁ ἐκ Παρθένου σαρκωθείς· οἴκτιρον τὸ τῶν χειρῶν Σου Ἀγαθέ, σοφὸν δημιούργημα.

 

            Ἡ ἐναλλαγὴ τῶν χεριῶν τοῦ πατριάρχου Ἰακὼβ γιὰ νὰ εὐλογήσει τὰ παιδιά του προεδήλωσε τὸ ἰσχυρὸ σύμβολο τοῦ Σταυροῦ σου. Τὸν ὁποῖο κατέχουμε ἐμεῖς ὡς ἀπόρθητο φυλακτήριο καὶ ἐκδιώκουμε τὴν φάλαγγα τῶν δαιμόνων μὲ ἰσχυρὸ σθένος καὶ καταβάλλουμε τὴν ἔπαρση τοῦ διαβόλου καὶ κατατροπώνουμε τὴν δύναμή του ποὺ ὑπέστη πανωλεθρία (ἀπὸ τὸν Σταυρό). Αὐτὸν καὶ τώρα ποὺ ὑψώνεται μὲ εὐσεβὲς φρόνημα οἱ πιστοὶ προσφέρουμε καὶ φωνάζουμε μὲ μεγάλη φωνὴ γιὰ τὸν ἱλασμὸ τῶν ἁμαρτιῶν μας στὴν ἀγαθότητά Σου. Κύριε ἐλέησέ μας Ἐσὺ ποὺ σαρκώθηκες ἀπὸ τὴν Παρθένο Μαρία. Συγχώρησε τὸ σοφὸ δημιούργημα τῶν χεριῶν Σου, τὸν ἄνθρωπο.

 

Τοῦ τιμίου Σταυροῦ Χριστὲ τὴν ἐνέργειαν, προδιατυπώσας Μωϋσῆς, ἐτροπώσατο τὸν ἐναντίον Ἀμαλήκ, ἐν τῇ ἐρήμῳ Σινᾷ· ὅτε γὰρ ἐφήπλου τὰς χεῖρας, Σταυροῦ τόν τύπον ποιῶν, ἐνίσχυεν ὁ λαός. Νυνὶ τῶν πραγμάτων ἡ ἔκβασις εἰς ἡμᾶς πεπλήρωται. Σήμερον Σταυρὸς ὑψοῦται, καὶ δαίμονες φυγαδεύονται. Σήμερον ἡ κτίσις πᾶσα ἐκ τῆς φθορᾶς ἠλευθέρωται· πάντα γὰρ διὰ Σταυροῦ, ἐπέλαμψεν ἡμῖν τὰ χαρίσματα. Διὸ γηθόμενοι πάντες, προσπίπτομέν σοι, λέγοντες· ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα Σου, Κύριε δόξα Σοι.

 

            Τὴν ἐνέργεια τοῦ τιμίου Σταυροῦ Σου Χριστὲ προδιατύπωσε ὁ Μωϋσῆς ὅταν κατατρόπωσε στὴν ἔρημο τοῦ Σινᾶ τοὺς Ἀμαληκίτες. Γιατὶ ὅταν ἅπλωνε τὰ χέρια του κάνοντας τὸν τύπο τοῦ Σταυροῦ ἐνισχύετο ὁ λαός του καὶ νικοῦσε. Τώρα ἐκπληρώθηκε ἡ προτύπωση αὐτὴ πραγματικά. Σήμερα ὁ Σταυρὸς ἀνυψώνεται καὶ φεύγουν οἱ δαίμονες. Σήμερα ὁλόκληρη ἡ κτίση ἐλευθερώνεται ἀπὸ τὴν φθορά. Ὅλα τὰ χαρίσματα ἔλαμψαν μέσῳ τοῦ Σταυροῦ. Γι’ αὐτὸ μὲ χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση ὅλοι προσπίπτουμε σὲ Σένα καὶ Σοῦ λέγουμε: πόσο μεγάλα εἶναι τὰ ἔργα Σου, Κύριε, δόξα Σὲ Σένα.