ΦΩΤΑΔΙΣΤΕΣ: «Ποιήσωμεν ἕτερον ἄνθρωπον!...»
τοῦ Mathieu
Bock-Côté*, LE FIGARO 7.4.2023
https://aktines.blogspot.com/2023/04/blog-post_20.html?m=1
Στὴν κλίμακα τῆς ἱστορίας, θὰ δοῦμε ἐπίσης σημάδια τῆς κατάρρευσης τῆς χριστιανικῆς ἀνθρωπολογικῆς μήτρας, ἡ ὁποία ἀποδεχόταν τὴν περατότητα τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ γεννιέται ἄνδρας ἢ γυναῖκα, καὶ ἀνήκει σὲ μιὰ συνέχεια ποὺ εἶχε τὴν εὐθύνη νὰ τὴν συνεχίσει γιὰ νὰ ὑπάρχει ὁ κόσμος, ἐνῶ τὸ ζήτημα τῶν ἐσχάτων δὲν εἶναι τοῦ παρόντος κόσμου, καὶ σχετίζεται περισσότερο μὲ τὴν ὑπερβατικότητα παρὰ μὲ τὴν ἐνδοκοσμικότητα. Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι ποτὲ ἀπόλυτα ἐλεγχόμενη, διαφανής. Εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη ἐν μέρει μὲ τὸ μυστήριο, τὸ ὁποῖο ἡ ἀποκάλυψη ὑποτίθεται ὅτι διαλύει, χωρὶς ποτὲ νὰ τὸ ἐπιτυγχάνει τελείως: ἡ γέννηση ἐμπεριέχει πάντα τὸ θαῦμα καὶ ὁ θάνατος, τὸ σκάνδαλο.
Ἡ θρησκευτικὴ ἐπανάσταση τῶν σημερινῶν καιρῶν γεννᾶ μᾶλλον μιὰ ἀνθρωπολογία παντοδυναμίας καὶ ἄνευ ὁρίων. Ἡ νεωτερικότητα γενικὰ ἐκλαμβάνεται ὡς περίοδος ἐξόδου ἀπὸ τὴ θρησκεία. Ἀρνούμαστε νὰ λάβουμε σοβαρὰ ὑπόψη τὴ θρησκευτική της διάσταση, ποὺ οὐσιαστικὰ ἔγκειται στόν [θρησκευτικῆς διάστασης] δημιουργικὸ πειρασμό της. Δὲν ἐπρόκειτο πιὰ μόνο γιὰ τὴ διευθέτηση τοῦ κόσμου, τὴ μεταμόρφωσή του λαμβάνοντας ὑπόψιν τὶς ἀνυπέρβλητες ἀντιφάσεις του, ποὺ ἑδράζονται στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπρόκειτο γιὰ τὴ δημιουργία ἑνὸς καινούργιου κόσμου, τὴν κατασκευὴ ἑνὸς νέου κόσμου, μὲ τὴ σφραγῖδα τῆς πληρέστερης ἀπελευθέρωσης. Ὁ ἄνθρωπος θὰ κατόρθωνε νὰ ἐλευθερωθεῖ ὁλοκληρωτικὰ σὲ αὐτὴ τὴ γῆ, θὰ γινόταν ὁ ἴδιος δημιουργὸς τοῦ ἑαυτοῦ του. Σ' αὐτὸ βρίσκεται ἡ μήτρα τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ.
Θὰ μπορούσαμε ἐπίσης νὰ μιλήσουμε γιὰ φαντασίωση αὐτογέννησης, συνοδευόμενη ἀπὸ μιὰ νέα ἀποκάλυψη: τὸ ἀνθρώπινο ὄν, ἀπελευθερώνεται ἀπὸ ὅλους τοὺς προσδιορισμοὺς ποὺ ἐμποδίζουν τὴν ἐλευθερία του, ἐπιστρέφοντας στὸ ἀρχικὸ μάγμα, πρὶν ἀπὸ τὴ δημιουργία, πρὶν ἐπίσης ἀπὸ τὴν διαίρεση τῆς ἀνθρωπότητας σὲ φῦλα, θρησκεῖες, πολιτισμοὺς καὶ ἔθνη γιὰ νὰ κατασκευαστεῖ μὲ βάση μόνο τὴ βούλησή του, ποὺ ἔχει γίνει αὐτοαναφορική, μέσῳ μιᾶς μορφῆς φανατισμένου ὑπαρξισμοῦ. Θὰ ἀποφασίζει ἀκόμη καὶ τὸ φῦλο του καὶ ἐλπίζει νὰ κατορθώσει νὰ νικήσει το θάνατο, νὰ γίνει τελικὰ ἀθάνατος, ἀκόμη καὶ αἰώνιος. Πρὶν ἐπιτύχει αὐτά, σκοπεύει ὡστόσο νὰ ἐλέγξει τὸν θάνατό του καὶ νὰ ἀσκήσει πλήρη κυριαρχία πάνω του. Κύριος τῆς γέννησής του, θέλει νὰ εἶναι κύριος τῆς τελευταίας του στιγμῆς.
Ὑπερανθρωπισμός
Δὲν θὰ εἶναι ὑπερβολικὸ νὰ ποῦμε ὅτι ἡ νεωτερικότητα ἤθελε μᾶλλον νὰ βάλει τὸν ἄνθρωπο στὴ θέση του, ὑποσχόμενη σ' αὐτὸν ἕνα εἶδος καθολικῆς κυριαρχίας - ποὺ ὑποτίθεται ὅτι ὑλοποιεῖται μὲ τίς ὑποσχέσεις τῆς τεχνολογίας - παρὰ νὰ ἀπορρίψει τὸν Θεὸ γιὰ νὰ μειώσει τὸν ἄνθρωπο σὲ ἕνα μικροσκοπικὸ μέγεθος ποὺ στερεῖται πλέον νοήματος. Αὐτὸ σήμερα ὀνομάζουμε ὑπερανθρωπισμό, - ποὺ ἀνήκει μᾶλλον στὴν προοπτικὴ παρὰ στὴν ἐπιστημονικὴ φαντασία - τὴν ἐπανάσταση ποὺ ὁδηγεῖται ἀπὸ τὴν τεχνητὴ νοημοσύνη, ἡ ὁποία ὑπόσχεται μιὰ πλήρη ἀνατροπὴ τῆς ζωῆς.
Τὸ ζήτημα τοῦ σώματος γίνεται κεντρικὸ στὸν ὑπερανθρωπισμό. Ἀνέφερα τὸ ζήτημα τῆς θεωρίας τοῦ φύλου. Ἡ ἰδέα ὅτι τὸ ἄτομο μπορεῖ νὰ ἐπιλέξει τὴν ταυτότητα φύλου του, χωρὶς νὰ καθορίζεται ἀπὸ τὸ βιολογικό του φῦλο, δείχνει ὅτι τὸ σῶμα ἀντιμετωπίζεται πλέον σὰν ἕνα ἄχρηστο σφάγιο, σὰν μιὰ ξεπερασμένη τεχνολογία. Ἡ ὑπαρξιακὴ ἀλήθεια ἑνὸς ἀτόμου γίνεται καθαρὰ εἰκονική.
Ἐπιπλέον, ἡ πλήρης εἰκονικοποίηση τῆς ὕπαρξης παρουσιάζεται ὡς τὸ νέο πρόσωπο τῆς χειραφέτησης. Στὸ εἰκονικὸ σύμπαν, μπορεῖ νὰ ξαναγεννηθεῖ μὲ τὰ χαρακτηριστικὰ ποὺ ἐπιθυμεῖ καὶ νὰ βρεῖ μιὰ νέα ταυτότητα, τὴν ὁποία θὰ ὁρίσει ὡς μόνη ἀληθινή. Ὡστόσο, θὰ εἶναι μιὰ ἀπόκοσμη, φασματική, ἀποσαρκωμένη ὕπαρξη.
Γιατί αὐτὲς οἱ ἀνθρωπολογίες δὲν εἶναι ἐπίσης ἀληθινές. Ἡ ἀνθρώπινη φύση δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ θεωρία μεταξὺ ἄλλων, ἀλλὰ ἕνα ὑπαρξιακὸ δεδομένο, ποὺ ἀποκαλύφθηκε στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων καὶ ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀπορριφθεῖ χωρὶς νὰ καταδικαστεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει ξένος πρὸς τὸν ἑαυτό του. Μιὰ ὑπόσχεση μετατρέπεται στὸ ἀντίθετό της: ὁ παντοδύναμος ἄνθρωπος ἀλλοτριώνεται πλήρως. Δὲν ξέρει πιὰ πῶς νὰ ζεῖ, δὲν ξέρει πιὰ πῶς καὶ νὰ πεθαίνει, στερημένος ἀπὸ τίς τελετουργίες ποὺ τοῦ παρεῖχαν τὴ δυνατότητα νὰ ἐξοικειωθεῖ ὅσο τὸ δυνατὸν μὲ τὴ δική του ἐξαφάνιση, τὴν ὁποία ὁ Χριστιανισμὸς εἶχε μετατρέψει σὲ ἐλπίδα. Ὁ ἀποχριστιανισμὸς ὁδηγεῖ σὲ ἀπανθρωποποίηση. Ἡ θρησκευτικὴ ἐπανάσταση τῆς ἐποχῆς μας καταδικάζει τὸν ἄνθρωπο στὴ χειρότερη ἀλλοτρίωση καὶ ὑπόσχεται, μὲ πρόσχημα ἕνα ψεύτικο παράδεισο, κόλαση στὴ γῆ.
* Ὁ Mathieu Bock-Côté (γεν. 1980) εἶναι Καναδὸς κοινωνιολόγος, δοκιμιογράφος, συγγραφέας καὶ πολιτικὸς σχολιαστὴς ποὺ ἐργάζεται στὸ Παρίσι, παρουσιάζοντας ἑβδομαδιαία ἐκπομπὴ σὲ τηλεοπτικὸ σταθμό. Μεταξὺ τῶν ἄλλων συνέγραψε καὶ τὸ βιβλίο Ἡ πολυπολιτισμικότητα ὡς πολιτικὴ θρησκεία (2016).
