Κείμενο γιά τήν εὐθανασία

Πολιτισμὸς Θανάτου: Ἀπὸ τὴν Ἱερότητα στὴν Ποιότητα τῆς Ζωῆς

Ἐμμανουὴλ Παναγόπουλος, Ἄμ. Ἐπ. Καθηγητὴς Χειρουργικῆς

περιοδικὸ Ἡ Δρᾶσις μας, Ἀπρίλιος 2010

Στὰ τελευταῖα 40-50 χρόνια, οἱ στόχοι καὶ οἱ πρακτικὲς τῆς Ἰατρικῆς ἄλλαξαν ριζικά. Σὲ παλαιότερα χρόνια, ἡ ἰατρικὴ ἠθικὴ ἦταν σαφῶς τοποθετημένη ὑπὲρ τῆς ζωῆς, ἐνῶ σήμερα ἡ ἰατρικὴ πρακτική, μὲ αὐξανόμενο ρυθμό, ἐμπλέκεται στή «νόμιμη» ἀφαίρεση τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς.

Ἡ τάση γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ τερματισμοῦ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ὡς φυσιολογικῆς λειτουργίας τῆς ἰατρικῆς, εἶναι ἐπιταχυνόμενη. Διεθνῆ ἰατρικὰ καὶ βιοηθικὰ περιοδικά, μὲ πολὺ θετικὸ τρόπο συνηγοροῦν στὸν ἐπαναπροσδιορισμὸ τοῦ θανάτου, ποὺ θὰ περιλαμβάνει καὶ ἄτομα σὲ ἐμμένουσα φυτικὴ κατάσταση, καθὼς καὶ τὰ ἀνεγκέφαλα νεογνά. Ἡ γραμμὴ ποὺ χωρίζει τὴ ζωὴ ἀπὸ τὸν θάνατο ἔχει μετατεθεῖ, ὥστε νὰ καταστεῖ δυνατὴ ἡ ἄντληση ὀργάνων γιὰ μεταμόσχευση, σὲ χρόνο ποὺ αὐτὰ θὰ εἶναι ὑγιῆ καὶ βιώσιμα. Ἡ ἐνεργητικὴ εὐθανασία καὶ ἡ ὑποβοηθούμενη αὐτοκτονία εἶναι ἤδη νόμιμη πρακτικὴ σὲ ὁρισμένες χῶρες, ἐνῷ ἡ παθητικὴ εὐθανασία, δηλαδὴ ἡ μὴ ἐφαρμογὴ ἢ ἠ ἀπόσυρση τῆς ὑποστηρικτικῆς τῆς ζωῆς τεχνολογίας, ποὺ στόχο ἔχει τὸν ἄμεσο τερματισμὸ τῆς ζωῆς ἑνὸς ἀρρώστου, ὄχι μόνο ἀσκεῖται εὐρύτατα, ἀλλὰ καὶ θεωρεῖται ἠθικὰ ἐπιβεβλημένη. Οἱ ἐκτρώσεις, ἀκόμη καὶ σὲ προχωρημένο στάδιο ἐγκυμοσύνης, ἐξακολουθοῦν νὰ ἀφαιροῦν τὴ ζωὴ ἑκατομμυρίων ἐμβρύων ἀνὰ τὸν κόσμο.

      

         Τὰ Δικαστήρια, οἱ διαμορφωτὲς πολιτικῆς καὶ τὰ ΜΜΕ μὲ ἔμφαση ὑποστηρίζουν ὅτι τὰ δικαιώματα τῶν ἀσθενῶν καὶ ὁ σεβασμὸς τῶν ἐπιλογῶν τους, ἀκόμα καὶ γιὰ τὸν τερματισμὸ τῆς ζωῆς τους, πρέπει νὰ μεταλλάξουν τὴ συνείδηση τοῦ ἰατρικοῦ ἐπαγγέλματος. Πιθανότατα σύντομα θὰ φτάσει ἡ ἐποχή, ὅπου οἱ ἰατροί, οἱ νοσηλευτὲς καὶ οἱ φαρμακοποιοὶ θὰ ἀναγκαστοῦν νὰ ἐμπλακοῦν στὴν ἀφαίρεση ἀνθρώπινων ζωῶν ἀνεξάρτητα καὶ παρὰ τὶς θρησκευτικὲς καὶ ἠθικὲς ἀντιρρήσεις τους. Ἔτσι δημιουργεῖται ἕνα νέο πολιτισμικὸ κλίμα, μὲ πλατιὰ στρώματα τῆς κοινῆς γνώμης νὰ δικαιολογοῦν μερικὰ ἐγκλήματα στὸ ὄνομα τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων καὶ ἐλευθεριῶν καὶ νὰ ζητοῦν ὄχι μόνο τὴν μὴ ποινικοποίησή τους, ἀλλὰ καὶ τὴν ἔγκρισή τους ἀπὸ τὸ κράτος, ὥστε νὰ γίνονται μὲ πλήρη ἐλευθερία καὶ μὲ τὴ βοήθεια τῶν κρατικῶν συστημάτων ὑγείας. Ἐπιλογές, ποὺ στὰ παλαιότερα χρόνια θεωροῦνταν ἀπαράδεκτες, σήμερα γίνονται ὁλοένα καὶ περισσότερο κοινωνικὰ ἀποδεκτές. Ὅλη αὐτὴ ἡ κατάσταση, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴ συνεχιζόμενη ἄδικη ἀπώλεια ἀνθρώπινων ζωῶν σὲ ἐμφύλιες καὶ ἄλλες συρράξεις καὶ ἡ διατήρηση τῆς θανατικῆς ποινῆς καὶ κατ' ἀκολουθίαν οἱ ἐκτελέσεις κρατουμένων σὲ πολλὲς περιοχὲς τοῦ κόσμου, συνιστᾶ ἕναν πολιτισμὸ θανάτου, ὅρο ποὺ φαίνεται νὰ πρωτοχρησιμοποιήθηκε καὶ ἀπὸ τὸν πάπα Παῦλο-Ἰωάννη τὸν Β' στὴν ἐγκύκλιό του Evangelium Vitae τὸ 1995.

               Ὁ ὅρος «πολιτισμὸς θανάτου» καλύπτει τὶς ἐκτρώσεις, ὅλες τὶς μορφὲς εὐθανασίας, τὴ θανάτωση νεογέννητων μὲ ἀναπηρίες καὶ γενετικὰ νοσήματα, τὴ δημιουργία καὶ καταστροφὴ ἀνθρωπίνων ἐμβρύων γιὰ πειραματικοὺς σκοπούς, τὸν ἐπαναπροσδιορισμὸ τοῦ θανάτου γιὰ τὴ διευκόλυνση τῶν μεταμοσχεύσεων καὶ ὅλες γενικὰ τὶς προσβολὲς πρὸς τὴν ἱερότητα τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Ὁ πολιτισμὸς τοῦ θανάτου, συνιστᾶ μία διεθνῆ ἐπικίνδυνη καὶ βλαπτικὴ ἰδεολογία, ποὺ προσβάλλει τὴ χριστιανικὴ ἠθική, τὴν πίστη στὴν ἱερότητα τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καὶ τὴν πίστη στὴν ὕπαρξη τῆς ἀθάνατης ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ ἄποψη δύο ἐκπροσώπων τοῦ «πολιτισμοῦ τοῦ θανάτου».

               Ὁ Peter Singer, καθηγητὴς στὸ κέντρο μελέτης ἀνθρωπίνων ἀξιῶν τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Princeton στὶς ΗΠΑ, ποὺ θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς ἀρχιτέκτονες τοῦ «πολιτισμοῦ θανάτου», σὲ πρόσφατο βιβλίο του μὲ τίτλο: «Rethinking Life and Death» ἔγραφε: «Μετὰ τὴν καθοδήγηση τῶν σκέψεών μας καὶ τῶν ἀποφάσεών μας γιὰ περίπου δύο χιλιάδες χρόνια, τὸ παραδοσιακὸ δυτικὸ ἦθος κατέρρευσε»!

               Καὶ ὁ Derek Humphrey, πρόεδρος τῆς ἀμερικανικῆς ἑταιρείας εὐθανασίας καὶ συγγραφέας τοῦ ἐγχειριδίου εὐθανασίας «The Final Exit» ἔγραψε: «Προσπαθοῦμε νὰ ἀνατρέψουμε 2.000 χρόνια χριστιανικῆς παράδοσης»!

               Αὐτὴ ἡ ἀνάπτυξη καὶ ἑδραίωση τοῦ πολιτισμοῦ τοῦ θανάτου, ὀφείλεται κυρίως στὴ βαθμιαία μετατόπιση τῆς δυτικῆς κοινωνίας ἀπὸ τὴν ἀντίληψη τῆς ἱερότητος τῆς ζωῆς στὴν ἀντίληψη τῆς ποιότητος τῆς ζωῆς, ὡς ἀξίας ὑπέρτερης τῆς πρώτης. Ἡ κοσμικὴ ἀντίληψη τῆς ἀξίας τῆς ζωῆς εἶναι «ἡ ποιότητα τῆς ζωῆς». Σύμφωνα μὲ τὴ θέση αὐτή, ἡ ἀξία τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς πρέπει νὰ βασίζεται στὴ χρησιμότητα καὶ τὴν παραγωγικότητά της, καὶ νὰ εἶναι ἐπιθυμητὴ καὶ χωρὶς πόνο καὶ ταλαιπωρία σ' αὐτὸν τὸν αὐτοϊκανοποιούμενο κόσμο μας. Ὅταν οἱ προϋποθέσεις αὐτὲς δὲν ὑπάρχουν, ἡ ζωὴ χάνει τὴν ἀξία της, τὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο ὑποβιβάζεται σέ «μή-πρόσωπο», ἡ συνέχεια αὐτῆς τῆς ζωῆς θεωρεῖται ματαιοπονία, βάρος γιὰ τὸ ἴδιο τὸ ἄτομο καὶ τὸ περιβάλλον του, σπατάλη πολύτιμων πόρων, ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ χρησιμοποιηθοῦν σὲ ἄλλους ἐπωφελεῖς προορισμούς. Στὸ στρατόπεδο τῆς «ποιότητος τῆς ζωῆς» συχνὰ ἀκούγονται καὶ οἱ παρακάτω ἐκφράσεις. Ἡ φύση δέχεται ζωὴ μόνο μὲ συγκεκριμένες προδιαγραφὲς ποιότητος. Ἡ ὑποστηρικτικὴ τῆς ζωῆς τεχνολογία, τότε μόνο ἔχει λόγο, ὅταν χαρίζει ἐλπίδα καὶ προοπτικὴ ζωῆς. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ αὐτονομηθεῖ καὶ νὰ ἐπανέλθει. Ὑπάρχουν περιπτώσεις ποὺ σεβασμὸς στὸν ἄνθρωπο σημαίνει ὅτι ὄχι ἁπλῶς τοῦ ἐπιτρέπουμε, ἀλλὰ καὶ τὸν διευκολύνουμε νὰ πεθάνει.

               Ὅταν ἡ ποιότητα τῆς ζωῆς χάνεται, ἡ λύση ποὺ προτείνουν οἱ ὀπαδοί της εἶναι ὁ τερματισμός της, ὁ ὁποῖος γιὰ πολλοὺς σύγχρονους βιοηθικοὺς δὲν πρέπει νὰ εἶναι μόνο δυνατότητα, ἀλλὰ καὶ ὑποχρέωση.

               Ἀπέναντι στὴ μάταιη φιλοσοφία τῆς ποιότητος τῆς ζωῆς βρίσκεται ἡ καταξιωμένη ἀπὸ τὸ χρόνο θέση τῆς ἱερότητος τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Κατ' αὐτὴν ἡ ἀξία τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς εἶναι ἐγγενής, προερχόμενη ἀπὸ τὴν «κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν» δημιουργία της ἀπὸ τὸν Θεό. Ἔτσι οὔτε ἡ ἡλικία τοῦ ἀτόμου, οὔτε ἡ σωματική ἢ πνευματικὴ κατάστασή της οὔτε ἡ ὕπαρξη ἢ ἡ μὴ ὕπαρξη χρησιμότητας καὶ παραγωγικότητας, οὔτε τὸ κόστος διατήρησής της μποροῦν νὰ μειώσουν τὴν ἀξία της καὶ πολὺ περισσότερο νὰ γίνουν οἱ προϋποθέσεις ἐκούσιου ἢ ἀκούσιου τερματισμοῦ της. Αὐτὴ ἡ ἀντίληψη συνιστᾶ τὸν πολιτισμὸ τῆς ζωῆς.

Αὐτὴ τὴν ἀντίληψη ὑπηρέτησε καὶ δίδαξε ὁ πατέρας τῆς Ἰατρικῆς Ἱπποκράτης, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὸ περιεχόμενο τοῦ περίφημου ὅρκου του, τὸν ὁποῖο σήμερα πολλοὶ ἰατροὶ παραβιάζουν, ἀγνοοῦν ἢ καὶ προσπαθοῦν νὰ τὸν θέσουν στὸ περιθώριο ὡς ἀπαρχαιωμένο καὶ μὴ ἀνταποκρινόμενο στὶς σημερινὲς ἀνάγκες τῆς δυτικῆς κοινωνίας.

Δυστυχῶς ἡ ἄποψη ὑπὲρ τῆς ποιότητος ἔναντι τῆς ἱερότητος τῆς ζωῆς δὲν ἔχει διαβρώσει μόνο τὸ ἰατρικὸ λειτούργημα, ἀλλὰ ἔχει εἰσχωρήσει καὶ σὲ Ὀρθόδοξους Ἐκκλησιαστικοὺς καὶ Θρησκευτικοὺς κύκλους.

               Κατὰ τὸν Wesley Smith, δικηγόρο καὶ συγγραφέα τοῦ βιβλίου «Culture of Death: The Assault on Medical Ethics in America» ὁ πολιτισμὸς τοῦ θανάτου εἶναι σὰν τὴν ἡρωίνη. Ἅπαξ καὶ μπεῖς στὸ δρόμο της, τίποτε καὶ ποτὲ δὲν εἶναι ἀρκετό. Τρανὸ παράδειγμα ἡ ἐξέλιξη τῆς εὐθανασίας στὴν Ὁλλανδία. Πρὶν ἀπὸ ἀρκετὰ χρόνια ἡ εὐθανασία στὴν Ὁλλανδία ξεκίνησε ὡς παράνομη πράξη μὲ κάποια κοινωνικὴ καὶ δικαστικὴ ἀνοχή. Στὴ συνέχεια ἔγινε ἡ νομιμοποίησή της ὑπὸ ὅρους καὶ σήμερα ἐφαρμόζεται ἐκούσια ἢ ἀκούσια ὄχι μόνο σὲ ἀσθενεῖς τοῦ τελικοῦ σταδίου μὲ ἀφόρητο σωματικὸ πόνο καὶ μικρὸ προσδόκιμο ἐπιβίωσης, ἀλλὰ καὶ σὲ νεογέννητα μὲ ἀναπηρίες καὶ γενετικὰ νοσήματα, σὲ ψυχιατρικοὺς ἀρρώστους καὶ ἄτομα μὲ προχωρημένο Αlzheimer, ἀλλὰ ἀκόμα προσφέρεται καὶ σὲ ἡλικιωμένα ἄτομα χωρὶς ἰατρικὰ προβλήματα, ποὺ ἁπλὰ ἔχουν «βαρεθεῖ» τὴ ζωή.

               Σὲ ἕναν κόσμο, ποὺ ὁ πολιτισμὸς τοῦ θανάτου συνεχῶς διευρύνει τὴν ἀποδοχή του, χρέος μας καὶ ἐπιδίωξή μας πρέπει νὰ εἶναι ἡ προβολὴ καὶ ἡ ὑπεράσπιση τοῦ πολιτισμοῦ τῆς ζωῆς. Ὁ σεβασμὸς δηλαδὴ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καὶ ἡ ὑπεράσπισή της, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν ποιότητά της καὶ τὴ μικρὴ ἢ τὴ μεγάλη ἐνδοκοσμικὴ προοπτική της.

(Πηγή: «Ἡ Δρᾶσις μας» ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010)

http://www.alopsis.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=1427