Ἰωάννου Κ. Ἀγγελοπούλου
ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
περιοδικὸ Παρεμβολὴ τεύχη 140-144
«Ὁ ὅρος Ἀντίχριστος ἐμφανίζεται ἀποκλειστικὰ στὸ 1 Ἰω. 2,18,22· 4,3· 2 Ἰω. 7. Ἀλλὰ ἡ ἴδια ἢ μιὰ ἀνάλογη πραγματικότητα εἶναι τὸ ἀντικείμενο διαφόρων ἀποκαλυπτικῶν χωρίων τῆς Κ.Δ.: Μκ. 13,14 πρλ.· 2 Θεσ. 2,3-12· Ἀπ. 13,4-18»[1].
Ὁ Ἀντίχριστος ὡς λέξη δηλώνει τὸν ἐναντιούμενο στὸν Χριστό. Ἀντίχριστοι θεωροῦνται ὅλοι οἱ μισοῦντες καὶ διώκοντες τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία Του. «Ὁ ἀντι-Θεὸς τῆς Π.Δ. γίνεται τώρα ὁ ἀντι-Χριστός, ποὺ δρᾶ ἤδη μὲ τοὺς ἐγκαθέτους του, πρὶν φανερωθεῖ ἀνοιχτὰ στὴν ἐσχατολογικὴ μάχη, ὅπου θὰ νικηθεῖ τελειωτικά»[2]. Τὸ περίεργο εἶναι ὅτι ἡ ἱστορία ἄρχισε καὶ θὰ τελειώσει μὲ μιὰ πράξη ἀντιθεΐας· «μέσα ἀπὸ τὰ σύμβολα, ἡ μορφὴ τοῦ Σατανᾶ προβάλλεται στὰ δύο ἄκρα τῆς θείας οἰκονομίας. Εἶναι ὁ κατ' ἐξοχὴν ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦ»[3].
Ἀντίχριστοι καὶ ἀντίθεοι ὑπῆρξαν καὶ θὰ ὑπάρχουν πολλοί. Εἶναι ὅλοι αὐτοὶ ποὺ μὲ τὴν ζωὴ καὶ τὴν δράση τους ἐναντιώνονται στὰ σχέδια τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας. Ὅμως «ὁ κυρίως Ἀντίχριστος, νοεῖται ὡς πρόσωπο συγκεκριμένο, ὡς ἄνθρωπος ἱστορικός. Στὸ πρόσωπο αὐτὸ θὰ συγκεντρωθῆ ὅλη ἡ σατανικὴ δύναμη καὶ κακουργία καὶ θὰ δοθῆ ἡ τελευταία μάχη τοῦ Σατανᾶ ἐνταντίον τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τῆς γῆς (τῆς Ἐκκλησίας)»[4]. Αὐτὸ ποὺ θὰ πρέπει νὰ ξεκαθαρισθεῖ, εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς, εἶναι ὅτι ὁ κατ' ἐξοχὴν καὶ κατὰ κυριολεξία Ἀντίχριστος θὰ εἶναι ἕνας ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος θὰ δράσει ὀλίγο πρὶν τὴν δευτέρα ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀντίχριστος, ὡς ἄνθρωπος, «θ' ἀποτελέσει τὴν ἐντελέστερη ἠθικὴ ἐνσάρκωση τοῦ Σατανᾶ στὴν ἱστορία, μορφὴ ἀπαίσια καὶ φοβερή, τῆς ὁποίας τὸ βάθος θὰ ἀναδεύει τὸ δαιμονικὸν ὅρμημα σὲ ὅλο τὸ φοβερὸ καὶ ἀποτρόπαιο μεγαλεῖο του!»[5]. Ἐδῶ ἂς σημειωθεῖ ὅτι ὁ Ἀντίχριστος «δεν θὰ εἶναι ἐνσάρκωση τοῦ Σατανᾶ ἐπὶ τῆς γῆς. Δὲν θὰ ἑνώσει δηλαδὴ ὁ διάβολος τὴ δαιμονικὴ φύση του σὲ μία πλήρη καὶ ἀκέραια ἀνθρώπινη φύση, ὅπως συνέβη στὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὅπου στὸ ἑνιαῖο πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ἑνώθηκαν στενότατα Θεὸς καὶ ἄνθρωπος. Ἡ ἰδέα αὐτὴ εἶναι βλάσφημη στὰ πλαίσια τῆς ἠθικῆς καὶ φυσικῆς τάξεως τῆς δημιουργίας, ποὺ ἀσφαλῶς δὲν θὰ ἐπιτρέψει ὁ Θεός, καὶ ἡ ὁποία εἶναι ἀνέφικτη καὶ γιὰ ἕνα ἄλλο λόγο, ὅτι ὁ διάβολος δὲν μπορεῖ νὰ κάνει τόσο βαθιὰ δική του μία φύση ποὺ τόσο πολὺ ἐχθρεύεται καὶ μισεῖ»[6]. Θὰ εἶναι, λοιπόν, ἕνας ἄνθρωπος· ὁ κατ' ἐξοχὴν ἄνθρωπος, ὄργανο καὶ ἐργαλεῖο τοῦ διαβόλου.
Ὁ Ἀντίχριστος θὰ ἔλθει ὀλίγο πρὸ τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ, δηλ. στοὺς ἐσχάτους καιρούς. «Τὸ θέμα τοῦ Ἀντιχρίστου εἶναι θέμα ἐσχατολογικό. Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀνόμου θὰ εἶναι σημεῖο προγνωστικὸ τῆς δευτέρας παρουσίας τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τῆς γῆς. Παρόμοια σημεῖα προγνωστικὰ ἡ ὀρθόδοξος Δογματικὴ ἀναφέρει τὰ ἀκόλουθα: 1) Τὴν κήρυξη τοῦ Εὐαγγελίου σὲ ὅλα τὰ ἔθνη τῆς γῆς. 2) Τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ στὸ Χριστό. 3) Τὴν ἐμφάνιση τοῦ Ἠλία καὶ τοῦ Ἐνώχ, ποὺ θὰ δώσουν τὴ μάχη κατὰ τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ 4) τὴν ἔκπτωση ἐκ τῆς πίστεως (ἀποστασία) πολλῶν ἐθνῶν, ποὺ θὰ προκαλέσουν ψευδοδιδάσκαλοι καὶ ψευδοπροφῆτες, σὲ συνδυασμὸ μὲ φυσικὲς ἀναστατώσεις καὶ καταστροφὲς καὶ ἐμφυλίους πολέμους μεταξὺ τῶν λαῶν τῆς γῆς»[7].
Ἡ προετοιμασία γιὰ τὴν ἔλευση τοῦ Ἀντιχρίστου γίνεται μὲ τὴν σταδιακὴ ἀνάπτυξη καὶ ἐξάπλωση τῆς ἁμαρτίας σὲ ὅλον τὸν κόσμο. «Ἐνόσω δηλαδὴ θὰ πλησιάζει τὸ τέλος, τὸ κακὸ μὲ βῆμα σταθερὸ καὶ ἐπιταχυνόμενο θὰ κατακτᾶ τὴν οἰκουμένη, οἱ δυνάμεις τοῦ σκότους καὶ τῆς ἁμαρτίας θὰ σημειώνουν ἐκρηκτικὲς κατακτήσεις, ὁ διάβολος θὰ κερδίζει ὁλοένα καὶ περισσότερο ἔδαφος στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων»[8].
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης ἑρμηνεύει τὴν μεγάλη αὔξηση τοῦ κακοῦ στὶς ἔσχατες ἡμέρες ὡς φαινομενική, ἀφοῦ ἤδη τὸ κακὸ μὲ τὸ σωτηριῶδες ἔργο τοῦ Χριστοῦ (ἐσχατολογικῶς) ἔχει ἐξαφανισθῆ. Χρησιμοποιεῖ μάλιστα ἕνα παράδειγμα: Ὅπως στὰ φίδια ἐὰν κτυπηθεῖ τὸ κεφάλι τους νεκρώνονται, ἀλλὰ γιὰ ἀρκετὴ ὥρα ἀκόμη τὸ ὑπόλοιπο σῶμα τους κάνει κάποιες ἀντανακλαστικὲς κινήσεις μὲ τὴν μεγαλύτερη νὰ ἀποτελεῖ καὶ τὴν τελευταία του. Ἔτσι καὶ ὁ Χριστὸς μὲ τὴν Ἀνάστασή Του κατέλυσε τὸ κράτος τοῦ διαβόλου, ἀλλὰ ἡ οὐρά του (διαβόλου) παρέμεινε ἀναμεμιγμένη στὸν ἀνθρώπινο βίο καὶ συνεχίζει νὰ προκαλεῖ τὸ κακό. Θὰ σταματήσει νὰ κινεῖται ὅταν παρέλθει ὁ χρόνος καὶ ἔτσι θὰ καταργηθεῖ καὶ ὁ ἔσχατος ἐχθρὸς ὁ θάνατος «καὶ οὕτως ὁ παντελὴς ἀφανισμὸς τῆς κακίας γενήσεται»[9].
Ἡ δράση τοῦ Ἀντιχρίστου περιγράφεται μὲ σύμβολα καὶ εἰκόνες στὴν Βίβλο. Πρὶν ἀπὸ τὸν Ἀντίχριστο θὰ παρουσιασθοῦν στὴν γῆ δύο προφῆτες τοῦ Θεοῦ, πιθανῶς ὁ Ἠλίας καὶ ὁ Ἐνὼχ (οἱ δύο ποὺ δὲν ἔχουν πεθάνη) καὶ οἱ ὁποῖοι μὲ τὸ κήρυγμά τους θὰ καλέσουν σὲ μετάνοια τὴν ἀνθρωπότητα. Στὸ τέλος θὰ σκοτωθοῦν ἀπὸ τὸν Ἀντίχριστο. Διδάσκει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Ἀποσταλήσεται δὲ Ἑνὼχ καὶ Ἡλίας ὁ Θεσβίτης καὶ ἐπιστρέψουσι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα, τουτέστι τὴν συναγωγὴν ἐπὶ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ τὸ τῶν ἀποστόλων κήρυγμα, καὶ ὑπ' αὐτοῦ ἀναιρεθήσονται»[10].
Μαζὶ μὲ τὸν Ἀντίχριστο θὰ παρουσιασθῆ καὶ ὁ Ψευδοπροφήτης, ὁ ὁποῖος θὰ ἔχει ὡς σκοπὸ τὴν «ἔξαρση τῆς θεότητος καὶ τῆς ψευδομεσσιανικῆς ἰδιότητος τοῦ Ἀντιχρίστου, μὲ τὴν ὁποίαν θὰ παραπλανήσει τὴν ἀνθρωπότητα καὶ θὰ τὴν ὁδηγήσει στὴν λατρεία ἐκείνου»[11]. Ὁ Ψευδοπροφήτης θὰ κάνει θαύματα, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Διαβόλου, θὰ προσποιεῖται τὸν Χριστὸ (θὰ εἶναι δηλ. θρησκευτικὸς ἡγέτης) καὶ μὲ τὸ κήρυγμά του θὰ προτρέπει τοὺς ἀνθρώπους σὲ προσκύνηση τοῦ Ἀντιχρίστου.
Ὁ Ἀντίχριστος θὰ εἶναι ἕνας συγκεκριμένος ἄνθρωπος. «Θὰ εἶναι ἄνθρωπος ἐνεργούμενος μὲν ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ὄχι ὅμως ὁ διάβολος αὐτός»[12]. «Ὁ σατανᾶς ὀργάνῳ κέχρηται ἐκείνῳ [Ἀντιχρίστῳ], αὐτοπροσώπως δι' αὐτοῦ ἐνεργῶν»[13]. «Σύμφωνα μὲ τὴν ὁμόφωνη σχεδὸν γνώμη τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Ἀντίχριστος θὰ ἔχει ἑβραϊκὴ καταγωγή»[14]. «Θὰ εἶναι συγχρόνως καὶ πολιτικὴ προσωπικότης καὶ θρησκευτική. Καὶ ἐπὶ μὲν τοῦ πολιτικοῦ πεδίου θὰ ἀναφανῆ ὡς δυνάστης καὶ τύραννος μιᾶς ἀνθρωπότητος, ποὺ ἡ πρόοδος τῶν τεχνικῶν μέσων ἐπικοινωνίας θὰ ὁδηγήσει σὲ συμπαγῆ ἑνότητα· ἐπὶ δὲ τοῦ θρησκευτικοῦ, θὰ ἐμφανισθῆ ὡς ἄλλος Θεός, ψευδομεσσίας καὶ λυτρωτὴς τοῦ κόσμου, μιμούμενος τὸ μεσσιανικὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ»[15]. Μὲ τὴν ὅλη του δραστηριότητα ὁ «Ἀντίχριστος θὰ φανερώσει στὸν κόσμο τὸν Διάβολο, ἐνσαρκώνων στὸ πρόσωπό του τὴν δύναμη τοῦ ψεύδους καὶ τῆς ἀνομίας»[16].
Τὸ ἔργο του θὰ εἶναι διπλό· ἀφ' ἑνὸς μὲν νὰ προσελκύσει τὴν ἀνθρωπότητα στὴν λατρεία τοῦ προσώπου του καὶ κατ' ἐπέκτασιν τοῦ Σατανᾶ, ἀφ' ἑτέρου νὰ καταδιώξει ἀπηνῶς τοὺς ἀληθινοὺς χριστιανούς, τοὺς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ. Ὅλοι οἱ ὀπαδοί του θὰ λάβουν στὸ πρόσωπο ἢ στὸ χέρι τους τὸ «χάραγμά» του. «Ὅσοι θὰ ἀρνηθοῦν νὰ λάβουν τὸ χάραγμα τοῦ θηρίου, παράλληλα μὲ τὸν ἄμεσο κίνδυνο νὰ χάσουν τὴ ζωή τους, θὰ στερηθοῦν καὶ ὅλα τὰ ἀστικά τους δικαιώματα, δηλ. δὲν θὰ εἶναι ἐλεύθεροι νὰ πωλοῦν καὶ ν' ἀγοράζουν, περιπίπτοντες ἔτσι σὲ κοινωνικὸ ἀποκλεισμὸ καὶ θάνατο!»[17]. Ὁ διωγμὸς τῶν χριστιανῶν ἐκείνης τῆς ἐποχῆς θὰ εἶναι ὁ μεγαλύτερος καὶ ἀγριώτερος ὅλων τῶν ἐποχῶν. Οἱ μάρτυρες ἐκείνης τῆς ἐποχῆς θὰ εἶναι οἱ μεγαλύτεροι πασῶν τῶν ἐποχῶν. «Ὑπὲρ γὰρ πάντας μάρτυρας ἐγώ φημι εἶναι τοὺς τότε μάρτυρας· οἱ μὲν γὰρ πρὸ τούτου μόνοις ἀνθρώποις ἐπάλαισαν, οἱ δὲ ἐπὶ τοῦ Ἀντιχρίστου αὐτῷ τῷ σατανᾷ αὐτοπροσώπως πολεμήσωμεν»[18].
Γύρω ἀπὸ τὸν ἀριθμὸ ποὺ συμβολίζει τὸ ὄνομα τοῦ Ἀντιχρίστου προετάθησαν διάφορες ὑποθέσεις. Τὸ βιβλικὸ κείμενο λέγει: «ὧδε ἡ σοφία ἐστίν· ὁ ἔχων νοῦν ψηφισάτω τὸν ἀριθμὸν τοῦ θηρίου· ἀριθμὸς γὰρ ἀνθρώπου ἐστί· καὶ ὁ ἀριθμὸς αὐτοῦ χξϛ´»[19]. «Τὸ γεγονὸς ὅτι μᾶς παρέδωσε τὸν ἀριθμὸ τοῦ ὀνόματος τοῦ θηρίου, σημαίνει ὅτι ὁ ἀριθμὸς αὐτὸς εἶναι κάτι ποὺ πρέπει νὰ γνωρίζουμε καὶ πρέπει νὰ μᾶς ἀπασχολεῖ. Ἀλλιώτικα, δὲν θὰ ὑπῆρχε λόγος νὰ μᾶς τὸν καθορίσει. Ἡ μὲ βάση τὸν ἀριθμὸ 666 διακρίβωση τοῦ ὀνόματος τοῦ θηρίου δὲν ἔχει θεωρητικὴ μόνο σημασία, ἀλλὰ καὶ πρακτική»[20].
Ἡ βασιλεία καὶ ἐξουσία τοῦ Ἀντιχρίστου θὰ διαρκέσει 3 1/2 ἔτη. «Ἐπὶ τρία δὲ ἔτη μόνα καὶ μῆνας ἓξ τὰ τοιαῦτα τολμήσας ὑπὸ τῆς δευτέρας ἐξ οὐρανῶν ἐνδόξου παρουσίας τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καταργεῖται, τοῦ κυρίου καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἀληθοῦς, ὃς ἀνελὼν τὸν Ἀντίχριστον τῷ πνεύματι τοῦ σώματος αὐτοῦ τῷ τῆς γεέννης τοῦτον παραδώσει πυρί»[21]. «Καὶ ἐνῷ ὅλα θὰ εἶναι τόσο σκοτεινὰ καὶ ἀποτρόπαια, ἡ δὲ κακία θὰ βρίσκεται στὸ ἀποκορύφωμα τῆς ἀπαισίας της δυνάμεως, θὰ κάμει τὴν ξαφνική του ἐμφάνιση ἐπὶ τῆς γῆς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος μὲ ἕνα παντοκρατορικὸ φύσημα τῶν χειλέων του θὰ κονιορτοποιήσει τὴν μηχανὴ τοῦ κακοῦ, θὰ ἀφανίσει τὸν Ἄνομο καὶ θὰ θέσει τελεία καὶ παῦλα στὸ φθοροποιὸ ἔργο του»[22].
Τὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως ἔχει γραφεῖ εἰδικῶς γιὰ νὰ βεβαιώση τοὺς πιστοὺς ὅτι ἡ τελικὴ νίκη θὰ εἶναι τοῦ Χριστοῦ κι ὄχι τοῦ Ἀντιχρίστου. Ἀξιοσημείωτο τυγχάνει τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Ἀντίχριστος δὲν εἶναι τὸ κύριο θέμα τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως. «Εἶναι ἐνδεικτικὸ ὅτι σὲ ὅλη τὴν Ἀποκάλυψη δὲν ἀναφέρεται οὔτε μιὰ φορὰ ὁ ὅρος "ἀντίχριστος, ἡ δὲ ἀναφορὰ στὸ 666 γίνεται σὲ δευτερεύουσα πρόταση, καὶ εἶναι παρενθετικὴ θὰ λέγαμε καὶ ἐπεξηγηματικὴ διευκρίνιση τοῦ τέρατος καὶ τοῦ θηρίου ποὺ μὲ τὴν κοσμική του ἐξουσία ἀπειλεῖ τὶς χριστιανικὲς κοινότητες»[23]. Γεννᾶται ὅμως τὸ ἐρώτημα: «γιατί νὰ ἐπιτρέψη ὁ Θεὸς αὐτὴν τὴν πρόσκαιρη κατίσχυσι τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ τὴν θλῖψι τῆς ἀνθρωπότητος;». «Στὸν διάβολο ... θὰ παραχωρήσει ὁ Θεὸς τὴν δυνατότητα νὰ δώσει τὴν τελευταία μάχη του κατὰ τῶν φωτεινῶν δυνάμεων τῆς βασιλείας του στὸν κόσμο, γιὰ δυὸ κυρίως λόγους: Πρῶτον, γιὰ νὰ τιμωρηθοῦν, σὲ μιὰ πρώτη κρίση, οἱ ἄπιστοι καὶ οἱ φαῦλοι, ποὺ ἐλεύθερα θὰ ὑποταχθοῦν στὸν Ἀντίχριστο καὶ θὰ ὑπαχθοῦν στὴ δαιμονικὴ κακουργία του ... Καὶ δεύτερον, γιὰ νὰ δοκιμασθῆ ἡ ἀντοχὴ καὶ ἡ πίστη τῶν Ἁγίων»[24]. Ὁ Θεὸς εἶναι ὁ κυρίαρχος τῆς ἱστορίας, γι' αὐτὸ «στὴν πραγματικότητα δὲν εἶναι ὁ διάβολος ποὺ στέλλει τὸν Ἀντίχριστο, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ Θεός, καὶ τοῦτο σὰν μέτρο τῆς ἁγιότητος καὶ δικαιοσύνης του»[25].
Ἡ ἐποχή μας δὲν εἶναι, εὐτυχῶς, ἡ ἐποχὴ τοῦ Ἀντιχρίστου. Εἶναι προστάδιό της. Καὶ στὶς ἡμέρες μας ἐνεργεῖται «τὸ μυστήριον τῆς ἀνομίας»[26]· ἡ ἁμαρτία ἐξαπλώνεται καὶ κυριεύει τὸν κόσμο μας. Χρέος κάθε πιστοῦ εἶναι ἡ ἀντίσταση στὸ κακὸ μὲ τὴν ἴδια του τὴν ζωή· μὲ τὰ λόγια, τὰ ἔργα, τὸ παράδειγμά του, μὲ τὸν προσωπικό του ἁγιασμὸ καὶ μὲ τὴν διαφώτιση τῶν γνωστῶν καὶ φίλων του.
«Ἡ ὑπόθεση τοῦ Ἀντιχρίστου δὲν πρέπει νὰ εἶναι φάσμα ποὺ νὰ μᾶς δημιουργεῖ ἀγωνίαν, ἄγχος καὶ ψυχικὴν ἀναστάτωση. Ἂν ἔλθει στὴ γῆ, καὶ ἐμεῖς ὣς τότε ζοῦμε - πρᾶγμα ποὺ δὲν φαίνεται πιθανὸ - ὁ Θεὸς θὰ μᾶς δώσει τὴ δύναμη νὰ τὸν ἀντιπαλαίσουμε. Δὲ θὰ μᾶς ἐγκαταλείψει. Μέχρι τότε ὅμως τὴ μάχη πρέπει νὰ τὴ δίνουμε μὲ ὅλη μας τὴ δύναμη καὶ ἀκατάπαυστα, ἐναντίον τοῦ Σατανᾶ καὶ τῆς ἁμαρτίας, ποὺ κυβερνοῦν σήμερα τὸν κόσμο. Αὐτὸ κυρίως ἔχει σημασία. Τὰ ὑπόλοιπα εἶναι κρυμμένα στὸ πάνσοφο σχέδιο τῆς κυβερνητικῆς προνοίας τοῦ Θεοῦ»[27].
Ἡ καλυτέρα προετοιμασία γιὰ τὸν ἐπερχόμενο ἐρχομὸ τοῦ Ἀντιχρίστου εἶναι ἡ γνωριμία καὶ ἡ ἀγαπητικὴ συσχέτισή μας μὲ τὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μόνον ἡ ἀγάπη μας στὸν Θεάνθρωπο μπορεῖ νὰ μᾶς ὁδηγήσει στὸν ἁγιασμὸ καὶ ἐὰν χρειασθεῖ στὸ μαρτύριο γιὰ τὸ ὄνομά Του.
Βιβλιογραφία
Ἀποκάλυψις.
Ιωαννου Δαμασκηνου, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, 99. Schriften, Bd. II, σσ. 232-234.
Κυριλλου Ιεροσολυμων, Κατηχήσεις, ΙΕ´. ΒΕΠ 39,185-201.
Βασιλοπουλου Χαραλαμπους, Ὁ Ἀντίχριστος, Ἀθῆναι: Ὀρθόδ. Τύπος, 19906.
Θεοδωρου Ανδρεα, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου, Ἀθήνα 1987.
Θεοδωρου Ανδρεου, Ἡ περὶ Ἀντιχρίστου ἰδέα, Ἀθῆναι 1970.
Μπριαντσιανινωφ Ιγνατιου, Θαύματα καὶ σημεῖα, Πρέβεζα: Ἱ. Μ. Νικοπόλεως, 1987.
Σιωτου Μαρκου, 666. Ὁ ἀριθμὸς τῆς ταυτότητος τοῦ Ἀντιχρίστου, Ἀθῆναι 1987.
Ταμιωλακη Βασιλειου, Ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὸν ἀντίχριστο. Συμβολὴ στὴν ὀρθόδοξη Ἐσχατολογία, Θεσσαλονίκη 2012 (http://hdl.handle.net/10442/hedi/33301).
[1] «Ἀντίχριστος», Λεξικὸ Βιβλικῆς Θεολογίας (Ἀθήνα: Ἄρτος Ζωῆς, 1980), στ. 100.
[2] «Ἀντίχριστος», Λεξικὸ Βιβλικῆς Θεολογίας (Ἀθήνα: Ἄρτος Ζωῆς, 1980), στ. 101.
[3] «Ἀντίχριστος», Λεξικὸ Βιβλικῆς Θεολογίας (Ἀθήνα: Ἄρτος Ζωῆς, 1980), στ. 100.
[4] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 8.
[5] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 5.
[6] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 8-9.
[7] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 7.
[8] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 10.
[9] Γρηγορίου Νύσσης, Εἰς τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ (ΒΕΠ 69, 264).
[10] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, 99 (Schriften, Bd. II, σ. 233).
[11] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 46.
[12] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 28.
[13] Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατηχήσεις, ΙΕ´ 14 (ΒΕΠ 39,191).
[14] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 90.
[15] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 91-92.
[16] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 37.
[17] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 48. Πρβλ. Ἀποκ. 13: 17: «ἵνα μή τις δύνηται ἀγοράσαι ἢ πωλῆσαι εἰ μὴ ὁ ἔχων τὸ χάραγμα τὸ ὄνομα τοῦ θηρίου ἢ τὸν ἀριθμὸν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ».
[18] Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατηχήσεις, ΙΕ´ 2 (ΒΕΠ 39,193).
[19] Ἀποκ. 13: 18.
[20] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 48.
[21] Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατηχήσεις, ΙΕ´ 17 (ΒΕΠ 39,191).
[22] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 10. Πρβλ. Β´ Θεσ. 2: 8: «τότε ἀποκαλυφθήσεται ὁ ἄνομος, ὃν ὁ Κύριος Ἰησοῦς ἀνελεῖ τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ καὶ καταργήσει τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς παρουσίας αὐτοῦ».
[23] Γεωργίου Πατρώνου, Θεολογία καὶ Ὀρθόδοξο βίωμα (Ἀθήνα: Δόμος, 1994), σ. 170.
[24] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 11.
[25] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 36.
[26] Πρβλ. Β´ Θεσ. 2: 7.
[27] Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἡ ὥρα τοῦ Ἀντιχρίστου (Ἀθήνα 1987), σ. 89.
