Σταύρου Ζουμπουλάκη, Λευκὸ Ρόδο, ἀμάραντο

Σταύρου Ζουμπουλάκη, «Λευκὸ Ρόδο, ἀμάραντο»,

Ἡ Καθημερινὴ 2.6.2019

Κυκλοφόρησε πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες (Πατάκης) ἕνα μικρὸ μὰ ἱερὸ βιβλιαράκι: «‘‘Δὲ θὰ σιωπήσουμε ποτέ’’. Οἱ Προκηρύξεις τοῦ Λευκοῦ Ρόδου (1942-1943)». Διαβάζουμε ἐπιτέλους στὴ γλώσσα μας τὶς ἕξι Προκηρύξεις, 3.000 –καὶ κάτι– λέξεις συνολικά. Ἐν τῷ μεταξύ, ἡ ἀντιναζιστικὴ ὁμάδα ἔχει γίνει γνωστὴ σὲ ὅλο τὸν κόσμο, μέσα ἀπὸ πλῆθος βιβλίων, ταινιῶν ἢ μουσικῶν ἔργων. Στὴ Γερμανία εἰδικά, τῆς ἀποδίδεται μεγάλη δημόσια τιμή, πρὸς ἐξαγορὰ τῆς ἐνοχῆς.

Ἂς μὴ μᾶς ξεγελᾶνε ὡστόσο ὅλα αὐτά, βιβλία καὶ τιμές· τὸ Λευκὸ Ρόδο στὰ χρόνια του ναζισμοῦ ἦταν σταγόνα στὸν ὠκεανό. Ἡ σταγόνα βέβαια τρυπάει καὶ τὸ μάρμαρο, ἀλλὰ θέλει πολὺ χρόνο γιὰ νὰ τὸ κάνει, καὶ ἡ δράση τοῦ Λευκοῦ Ρόδου κράτησε ὀκτὼ μῆνες ὅλους κι ὅλους (Ἰούνιος 1942 - Φεβρουάριος 1943). Καταχρηστικὰ κάνουμε λόγο σήμερα γιὰ ἀντιστασιακὴ ὀργάνωση. Στὴν πραγματικότητα ἦταν μιὰ μικρὴ παρέα πέντε φοιτητῶν καὶ ἑνὸς καθηγητῆ, ποὺ γράφει καὶ μοιράζει προκηρύξεις, καὶ μιᾶς φούχτας ἀκόμη τριγύρω τους.

Αὐτὴ ἡ μικρὴ παρέα ὡστόσο ἔχει κάτι πράγματι μοναδικὸ στὴν ἱστορία τοῦ ἀντιναζιστικοῦ ἀγώνα. Ἡ μοναδικότητά της ὀφείλεται στὴν πνευματικὴ ποιότητα τῶν παιδιῶν αὐτῶν. Σήμερα ἔχουν ἐκδοθεῖ ἡμερολόγια καὶ ἐπιστολὲς ὅλων τῶν μελῶν τοῦ Λευκοῦ Ρόδου καὶ μποροῦμε νὰ παρακολουθήσουμε τὴν πορεία τους, τὴν πνευματικὴ ἀγωνία καὶ τὶς ἀναζητήσεις τους, τὰ διαβάσματά τους. Οἱ πέντε νέοι τοῦ Μονάχου (καὶ ὁ δάσκαλός τους Κοὺρτ Χοῦμπερ) εἶναι χριστιανοί, ἄνθρωποι τῆς πίστης καὶ τῆς προσευχῆς: ὁ Χὰνς καὶ ἡ Σόφι Σὸλ λουθηρανοί, ὁ Βίλι Γκρὰφ καθολικός, ὁ Ἀλέξανδρος Σμόρελ ὀρθόδοξος, ὁ Κρίστοφ Πρὸμπστ μεταστρέφεται καὶ αὐτὸς στὸν καθολικισμό. Ὁ χριστιανισμός τους εἶναι οἰκουμενικὸς καὶ φιλόξενος, ἀνοικτὸς καὶ ἀδογμάτιστος (γι’ αὐτὸ καὶ στὶς Προκηρύξεις τους μποροῦν νὰ παραθέτουν Βίβλο καὶ Λάο Τσέ, Ἀριστοτέλη, Σίλερ, Γκαῖτε, Νοβάλις). Ὁ χριστιανισμός τους πιστεύει στὴν ἐλευθερία καὶ στὴν ἀτομικότητα, ἐνάντια στὴν τυραννία καὶ στὴ μαζοποίηση τοῦ ναζισμοῦ. Ἡ χριστιανικὴ πίστη τοὺς καθορίζει τὴ μορφὴ τῆς ἀντίστασής τους, ἀποτυπώνεται στὶς Προκηρύξεις τους, ἐπιβεβαιώνεται στὸν τρόπο ποὺ ἀντιμετωπίζουν τὸν θάνατό τους στὴ λαιμητόμο.

Τὸ Λευκὸ Ρόδο εἶναι κατὰ τῆς βίας καὶ καλεῖ ρητὰ σὲ παθητικὴ ἀντίσταση, ὅπως ἀναπτύσσουν στὴν τρίτη Προκήρυξη. Ἔχει σημασία ὡστόσο νὰ ἀναφέρουμε –ἀκόμη ἕνα δεῖγμα τοῦ σθένους τῆς ψυχῆς τους– ὅτι κατὰ τὴ δίκη, ὁ Χὰνς καὶ ἡ Σόφι Σόλ, στὴν ἐρώτηση τοῦ τερατώδους δικαστῆ Φράισλερ ἂν θὰ σκότωναν τὸν Χίτλερ σὲ περίπτωση ποὺ εἶχαν τὴ δυνατότητα, ἀπάντησαν μὲ μιὰ φωνὴ «Ναί, ἀμέσως». Ζητοῦν ἀπὸ τοὺς συμπατριῶτες τους νὰ κάνει ὁ καθένας ὅ,τι περνάει ἀπὸ τὸ χέρι του γιὰ νὰ σαμποτάρουν τὴ ναζιστικὴ πολεμικὴ μηχανή, νὰ τὴν κάνουν νὰ μὴν μπορεῖ νὰ δουλέψει. Στὶς Προκηρύξεις τους καλοῦν κάθε ἄτομο νὰ ἀναλάβει τὴν εὐθύνη του «ὡς μέλος τοῦ χριστιανικοῦ καὶ τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ» ἐναντίον αὐτῆς τῆς «ἄθεης πολεμικῆς μηχανῆς» (σ. 24). Στὴν τέταρτη Προκήρυξη, ἑρμηνεύουν θεολογικὰ τὸν ναζισμὸ καὶ τὴν ἀντίσταση σὲ αὐτόν: «Παντοῦ καὶ σὲ κάθε ἐποχὴ οἱ δαίμονες παραφυλοῦσαν στὸ σκοτάδι περιμένοντας τὴν ὥρα ποὺ ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἀδύναμος, τὴν ὥρα ποὺ ἐγκαταλείπει αὐτόβουλα τὴν ἐλευθερία ποὺ ἐξασφάλισε γιὰ ἐκεῖνον τὸ Θεϊκὸ Σχέδιο, τὴν ὥρα ποὺ ἐνδίδει στὶς πιέσεις τοῦ Κακοῦ καὶ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὶς δυνάμεις μιᾶς ὑπέρτερης ἠθικῆς τάξης. Καὶ ἀφότου κάνει μὲ τὴ θέλησή του τὸ πρῶτο βῆμα, ὠθεῖται στὸ δεύτερο καὶ στὸ τρίτο καὶ στὸ ἑπόμενο μὲ ταχύτητα ποὺ κλιμακώνεται ραγδαία. Καὶ ἀντίστοιχα παντοῦ καὶ σὲ κάθε ἐποχὴ μεγάλης ἀνάγκης ἐμφανίστηκαν ἄνθρωποι, προφῆτες καὶ ἅγιοι ποὺ περιέσωσαν τὴν ἐλευθερία τους, ποὺ κήρυξαν τὸν λόγο τοῦ ἑνὸς καὶ μοναδικοῦ Θεοῦ καὶ μὲ τὴ βοήθειά Του παρακίνησαν τὸν λαὸ νὰ μεταστραφεῖ. Ὁ ἄνθρωπος βέβαια εἶναι ἐλεύθερος, ὅμως δίχως τὸν ἀληθινὸ Θεὸ εἶναι ἀνήμπορος νὰ ἀμυνθεῖ ἐνάντια στὸ Κακό, εἶναι σὰν ἕνα καράβι χωρὶς κυβερνήτη, παραδομένο στὴν καταιγίδα, σὰν ἕνα νεογέννητο μακριὰ ἀπὸ τὴ μητέρα του, σὰν ἕνα σύννεφο ποὺ τὸ διαλύει ὁ ἄνεμος» (σ. 43-44). Ἡ παραίτηση δηλαδὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν ἐλευθερία καὶ ἡ ὑποταγὴ στὴν τυραννία ἀποτελεῖ ἁμαρτία, σημαίνει ὅτι ἔχει ἐνδώσει στὸ Κακό. Στὴ δεύτερη ἤδη Προκήρυξη –οἱ τέσσερις πρῶτες κυκλοφοροῦν μεταξὺ 27 Ἰουνίου καὶ 12 Ἰουλίου 1942– καταγγέλλεται ρητὰ ἡ γενοκτονία τῶν Ἑβραίων τῆς Πολωνίας ὡς τὸ πιὸ ἀποτρόπαιο ἔγκλημα στὴν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας (σ. 30-31). Γνωρίζετε ἄλλο ἀντιστασιακὸ κείμενο τῆς ἐποχῆς ποὺ νὰ καταγγέλλει μὲ τέτοια σαφήνεια καὶ σφοδρότητα τὴ γενοκτονικὴ πολιτικὴ τῆς Γερμανίας;

Διαθέτουμε σήμερα συγκλονιστικὰ γράμματα τῶν νέων αὐτῶν πρὸς τοὺς οἰκείους τους, πρὶν ἀπὸ τὸν ἀποκεφαλισμό τους, καθὼς καὶ μαρτυρίες τῶν φυλάκων ἢ ἄλλων συγκρατουμένων, γιὰ νὰ διαπιστώσουμε ἐμβρόντητοι ὅτι πορεύονται πρὸς τὸν θάνατο εἰρηνικὰ καὶ μὲ τὴν προσδοκία τῆς αἰώνιας ζωῆς. Ὁ Κρίστοφ Πρὸμπστ ἀποχαιρετάει τὰ ἀδέρφια Σὸλ μὲ τὴ φράση «σὲ λίγο θὰ ξαναϊδωθοῦμε στὴν αἰωνιότητα»!

Κατακλείω μὲ κάτι ποὺ ἐνδέχεται νὰ συγκινήσει τὸν Ἕλληνα ἀναγνώστη καὶ νὰ τὸν πείσει νὰ διαβάσει τὸ βιβλιαράκι αὐτό. Ὁ Ἀλέξανδρος Σμόρελ ἔχει ἀνακηρυχθεῖ ἅγιος ἀπὸ τὴν Ὑπερόριο Ρωσικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία (καὶ ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας μετὰ τὴν ἀποκατάσταση κανονικῶν σχέσεων μὲ τὴν Ὑπερόριο) καὶ ἡ μνήμη του ἄγεται στὶς 13 Ἰουλίου, ἡμέρα τῆς ἀποτομῆς. Εἶναι ἄλλωστε, ὅσο γνωρίζω, ὁ μόνος ἀπὸ τοὺς ἕξι γιὰ τὸν ὁποῖο κυκλοφορεῖ ἕνα μικρὸ φυλλάδιο (48 σελίδες) στὰ ἑλληνικά: ἀρχιμ. Κύριλλος Κεφαλόπουλος, «Ὁ Ἅγιος Ἀλέξανδρος Σμορέλλ», ἔκδοση τῆς ἐφημερίδας «Χριστιανική», 2015.