Κ.Γ. Παπαδημητρακόπουλου,
«Ξεκίνα μὲ μία καλὴ συνήθεια ...»
Ὀρθόδοξος
Τύπος 17.1.2020
Ἡ
συνήθεια δὲν εἶναι τίποτ’ ἄλλο, καλοί μου φίλοι, παρὰ ἡ παγιωμένη συμπεριφορά
μας. «Εἶναι ἕνα γνώρισμα ποὺ παραμένει», θὰ μᾶς πεῖ ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.
Κυριαρχεῖ στὴ ζωή μας ἀκόμη κι ἂν δὲν τὸ συνειδητοποιοῦμε. Εἶναι τόσο ἰσχυρή, ὥστε
ἄλλοι τὴν εἶπαν «δεύτερη φύση», κι ἄλλοι «τυραννία». «Ὅταν σταθεροποιεῖται μὲ τὸν
χρόνο, τότε θεωρεῖται νόμος», ἀναφέρει πάλι ὁ ἴδιος. Γι' αὐτὸ καὶ δὲν εἶναι εὔκολο
νὰ μεταβάλει κανεὶς αὐτὸ ποὺ διατηρήθηκε ὡς συνήθεια γιὰ πολὺ καιρό.
* * *
Λειτουργοῦμε
πάντοτε κάτω ἀπ’ τὶς δικές της αὐστηρότατες ἐπιταγές. Δὲν μποροῦμε νὰ
παρεκκλίνουμε ἀπ’ αὐτές, δὲν εἶναι ἁπλό, δὲν γίνεται! Θὰ λέγαμε δὲ καὶ πῶς δὲν
τὸ διανοούμαστε ἀκόμη! Γι’ αὐτὸ ὁ Λαφοντὲν ἔλεγε πὼς «στὴ συνήθεια εἴμαστε ὅλοι
δοῦλοι, ἄλλος λίγο κι ἄλλος πολύ»!
Λέγει
παραστατικὰ ὁ Μ. Βασίλειος: «Τὴ διακοπὴ μιᾶς συνήθειας εἶναι δύσκολο νὰ τὴν ὑποφέρουν
καὶ τὰ ἄλογα ζῶα. Κάποτε μάλιστα εἶδα ἐγὼ ἕνα βόδι νὰ δακρύζει στὴ φάτνη, ὅταν
πέθανε ἐκεῖνο ποὺ ἦταν μαζί του στὴ βοσκὴ καὶ στὸ ζυγό»!
Ἐρευνητὲς
ποὺ παρακολούθησαν τὶς κινήσεις 100.000 κατόχων κινητῶν τηλεφώνων (δημοσιεύτηκε
στὸ περιοδικὸ «Naτure»), ἐπιβεβαίωσαν τὴ θεωρία, ὅτι οἱ ἄνθρωποι εἶναι ὄντα ποὺ
λειτουργοῦν μὲ βάση τὴ συνήθεια. Πηγαίνουμε στὸ σχολεῖο ἢ τὶς δουλειές μας κι ἐπιστρέφουμε
στὸ σπίτι μας κατὰ τόσο συνηθισμένο τρόπο, ποὺ εἶναι ἀπόλυτα προβλέψιμος. Σὲ
βαθμὸ ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ σχεδιαστοῦν πολλὲς ἀστικὲς ὑπηρεσίες!
* * *
Κατ’
ἀρχὴν οἱ συνήθειες ἔχουν τὴν καλή τους πλευρά. Ἁπλοποιοῦν τὴ ζωή μας, τὴν ἀνακουφίζουν,
τὴν καθιστοῦν πολὺ εὔκολη. Κατὰ τὸν Μ. Βασίλειο «οἱ κόποι ποὺ καταβάλλονται ἀπὸ
μακρὰ συνήθεια, προκαλοῦν λιγότερη λύπη». Ὁ Δημόκριτος ἔλεγε πὼς «ὁ συνεχὴς
μόχθος μὲ τὴ συνήθεια γίνεται ὅλο καὶ πιὸ ἐλαφρύς». Τόσο πολὺ ὥστε νὰ μὴ
σκεπτόμαστε καὶ πολὺ γι' αὐτὸ ποὺ κάνουμε! Τὸ σῶμα μας ἐνεργεῖ ἀπὸ μόνο του. Ἐλέχθη
ἐπίσης: «Κάθε συνήθεια κάνει πιὸ ἐπινοητικὸ τὸ χέρι μας καὶ πιὸ ἀδέξιο τὸ νοῦ
μας».
Ἂν
τώρα αὐτές, πέραν ἀπ’ τὶς σωματικές μας ἀνάγκες, εἶναι καὶ πρὸς τὴν ἄσκηση τῆς ἀρετῆς,
τί μεγαλεῖο! Μᾶς ἀνεβάζουν καθημερινά, μᾶς ἀνορθώνουν, μᾶς οἰκοδομοῦν. Γιὰ
παράδειγμα...
’Ἂν
συνήθειά μας εἶναι τίποτα νὰ μὴ κάνουμε χωρὶς προσευχή...
’Ἂν
συνήθειά μας εἶναι νὰ ἐφαρμόζουμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ...
’Ἂν
συνήθειά μας εἶναι νὰ μὴ κακολογοῦμε κανένα...
’Ἂν
συνήθειά μας εἶναι ν’ ἀκοῦμε καὶ νὰ διαβάζουμε κάτι πνευματικό...
Ἂν
συνήθειά μας εἶναι νὰ βοηθοῦμε ἔστω καὶ μὲ τὸν καλό μας τὸ λόγο...
Θυμίζουν
ὅλ' αὐτὰ τοῦτο τὸ λόγο τοῦ ἱ. Χρυσοστόμου: «Εἶναι μεγάλο ἀγαθὸ τὸ νὰ πράττει
κανεὶς ἀπὸ συνήθεια τὰ ἀγαθά».
Κι
ἂν μία καλὴ συνήθεια υἱοθετηθεῖ ἀπὸ πολλούς, τί εὐλογία! Τονίζει καὶ πάλι ὁ ἱ.
Χρυσόστομος: «Συνήθεια καλὴ ποὺ εἰσήχθηκε καὶ ποὺ τηρεῖται ἀπ’ ὅλους, θὰ
διαδοθεῖ σὲ μακροὺς χρόνους καὶ κανένας καιρὸς δὲν θὰ μπορέσει νὰ τὴν ἐξαφανίσει».
Γίνεται δηλαδὴ κάτι σὰν παράδοση ἱερή!
* * *
Ὅμως
ὑπάρχουν καὶ οἱ κακὲς συνήθειες.
Μεγάλη
δημοσιογραφικὴ ἔρευνα εἶχε τὸν ἑξῆς τίτλο: «Κολλημένοι μὲ τὶς κακές μας
συνήθειες». Καὶ στὴ συνέχεια μὲ διεξοδικὸ τρόπο ἀνέλυε πόσο ἀκριβὰ πληρώνουμε τὶς
κακές μας συνήθειες, ὅπως τὸ κάπνισμα, τὸ ἀλκοόλ, τὴν καθιστικὴ ζωή, τὴν μὴ ὑγιεινὴ
διατροφὴ κ.λπ. Καὶ νὰ ἦταν μόνο το σῶμα...
Ἔλεγε
ὁ Πασκάλ: «Οἱ κακὲς συνήθειες ἀφοῦ γίνουν δεύτερη φύση, σκοτώνουν τὴν πρώτη.
Κάνουν τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀφύσικη»! Μία Ἱσπανικὴ παροιμία ἀναφέρει: «Οἱ κακὲς
συνήθειες στὴν ἀρχὴ μοιάζουν μὲ νήματα ἀράχνης, κατόπιν μὲ καλώδια»! Τότε πιὰ
μεταβάλλονται σὲ τυραννία!
Τί
γίνεται ἆραγε ὅταν συνηθίζουμε στὴν ἁμαρτία;
Στὸ
ἐρώτημα αὐτὸ ἀπαντᾶ ὡς ἑξῆς ὁ Μ. Βασίλειος: «Ἡ ἐπίμονη ἐνασχόληση μὲ τὶς ἁμαρτίες
δημιουργεῖ στὴ ψυχὴ κάποια συνήθεια ποὺ εἶναι δύσκολο νὰ μεταβληθεῖ. Γιατί, ὅταν
μία συνήθεια τῆς ψυχῆς παλιώσει, καὶ ἡ μελέτη τοῦ κακοῦ σταθεροποιηθεῖ μὲ τὸ
πέρασμα τοῦ χρόνου, εἶναι δύσκολο νὰ θεραπευτεῖ, ἢ εἶναι τελείως ἀθεράπευτη, ἐπειδὴ
ἡ συνήθεια μετατρέπεται τὶς περισσότερες φορὲς σὲ δεύτερη φύση». Μία δεύτερη
φύση νὰ ἐργάζεται ὅλη στὴν ἁμαρτία!
Τότε
πλέον μιλᾶμε γιὰ τὴν ἀπόλυτη τυραννία τῶν (δαιμονικῶν) παθῶν! Καὶ «τὰ πάθη ποὺ
δυνάμωσαν μὲ τὸν χρόνο, χρειάζονται χρόνο πολὺ γιὰ νὰ διορθωθοῦν», κατὰ τὸν Μ.
Βασίλειο. Δὲν εἶναι κάτι τὸ ἁπλό, οὔτε καὶ εὔκολο.
Τότε
συμβαίνει αὐτὸ ποὺ ἀναφέρει ὁ ἱ. Αὐγουστῖνος: «Ἂν δὲν ἀντισταθεῖς στὴν κακὴ
συνήθεια, σὲ λίγο αὐτὴ γίνεται κάτι τὸ ὅμοιο μὲ τὴν ἀνάγκη». Καὶ δὲν ὑπάρχει
κάτι πιὸ φοβερὸ νὰ ἔχουν μεταβληθεῖ σὲ ἀνάγκες τὰ πάθη μας!
Ἀναφέρει
ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Εἶναι φοβερὰ δεσμὰ τὰ ἁμαρτήματα καὶ τὰ πάθη. Γιατί δὲν εἶναι
δεμένα μόνο τα χέρια, ἀλλ’ ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος»! Γι’ αὐτὸ καὶ μᾶς προτρέπει:
«Μὴ τρέφεις θηρία, ἐννοῶ τὰ πάθη»! Κι ἀκόμη: «Κάθε πάθος τῆς ψυχῆς μας εἶναι
σκληρὸ καὶ τυραννικὸ κι ἀχόρταγο καὶ δὲν παύει ποτὲ νὰ μᾶς καταβροχθίζει κάθε
μέρα»!
* * *
Εἶναι,
λοιπόν, πάρα πολὺ σημαντικὸ νὰ ἔχουμε στὴ ζωή μας τὶς καλὲς συνήθειες, ἐκεῖνες
ποῦ μᾶς ὁδηγοῦν στὸ Ἀγαθὸ καὶ ὄχι ἐκεῖνες ποῦ μᾶς δένουν καὶ μᾶς τυραννοῦν στὰ
χαλκουργεῖα τῆς κακίας.
Εἶναι
ὡραῖος καὶ τοῦτος ὁ λόγος: «Ἡ ἁμαρτία στὴν ἀρχὴ ἔρχεται σὰν ταξιδιώτης τῆς
νύχτας. Ἔπειτα γίνεται ἐπισκέπτης κι ὕστερα οἰκοδεσπότης»! Ναί, μὲ τὸ νὰ
πράττουμε τὴν ἁμαρτία ἀμβλύνεται κατ’ ἀρχὴν ἡ συνείδησή μας ἀπέναντί της, ἔπειτα
συμβιβαζόμαστε, ὑποχωροῦμε, μαθαίνουμε νὰ ζοῦμε μ’ αὐτὴν καὶ νὰ τὴν ὑπομένουμε,
κι ὕστερα νὰ μὴ μποροῦμε νὰ ζήσουμε χωρὶς αὐτήν!
Γι'
αὐτὸ ὅλοι μίλησαν γιὰ τὴν προσοχὴ ποῦ ἀπαιτεῖται στὶς μικρὲς ἀλλὰ κακὲς συνήθειες.
Ἀπ’ αὐτες ἀρχίζουν καὶ χτίζονται τὰ μεγάλα πάθη.
* * *
Ἂλλ’
ἂς ποῦμε καὶ κάτι ἄλλο, ἐπίσης πάρα πολὺ σημαντικό. Πρόκειται γιὰ τὴν ἀντικατάσταση
τῶν κακῶν συνηθειῶν μας μὲ τὶς καλές. Τί εὐλογία!
Οἱ
μικρὲς ἀλλαγὲς σήμερα, χτίζουν τὶς συνήθειές μας γιὰ μία ζωή. Νὰ ἕνα ὑπέροχο ὅραμα!
Ἔγραφε
ἕνα περιοδικὸ γιὰ τὴν ὑγεία: «Μὲ τὴ θέληση νὰ ἀποκτήσουμε ἕνα καλύτερο τρόπο ζωῆς
προχωροῦμε σὲ μικρές, καθημερινὲς ἀλλαγὲς ποὺ γίνονται συνήθεια πρὶν καλὰ καλὰ
τὸ καταλάβουμε. Ἄσκηση καὶ καλὴ διατροφὴ πᾶνε μαζί. Δὲν χρειάζονται οὔτε
πολύπλοκες δίαιτες, οὔτε ἀκριβὸς ἀθλητικὸς ἐξοπλισμός, ἀλλὰ μικρὲς καὶ ἁπλὲς ἀλλαγὲς
στὶς συνήθειές μας ποὺ σταδιακὰ θὰ μᾶς ὁδηγήσουν σ’ ἕνα ἄλλο δρόμο. Τὸν δρόμο
πρὸς τὴν ὑγεία καὶ τὴν εὐεξία».
Ναί!
Ὅπως ἀπὸ τὶς μικρὲς ἁμαρτωλὲς συνήθειες καταλήγουμε στὰ μεγάλα καὶ τυραννικὰ
πάθη, ἔτσι καὶ μὲ τὶς μικρὲς καλὲς συνήθειες διαμορφώνουμε τελείως τὴ ζωή μας
πρὸς τὸ καλύτερο καὶ πρὸς τὰ ἄνω.
Ἀναφέρει
ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Εἶναι μεγάλη ἡ τυραννίδα τῆς συνήθειας, καὶ τόσο μεγάλη, ὥστε
νὰ φθάνει νὰ γίνεται ἀνάγκη τῆς φύσεως. Ἂν ὅμως ἡ συνήθεια γεννᾶ αὐτήν, εἶναι
φανερὸ ὅτι κι ἡ συνήθεια τὴ σβήνει». Ἡ μία συνήθεια, λοιπόν, σβήνει τὴν ἄλλη. Ἡ
καλὴ ἀφανίζει τὴν κακή. Νάτος ὁ τρόπος!
Γιὰ
νὰ γίνει αὐτὸ ἀπαιτεῖται θέληση. Ἀποφασιστικότητα. Ἀκόμη δὲ καὶ ἡ (καλὴ) βία! Νὰ
βιάζουμε τὸν ἑαυτό μας νὰ υἱοθετεῖ τὴν καλὴ συνήθεια, αὐτὴν ποὺ θὰ ἐξαλείψει τὴν
κακή. Γιὰ παράδειγμα...
Ἐκεῖ
ποὺ δὲν κάναμε ποτὲ (βραδινὴ) προσευχή, νὰ μὴ κοιμηθοῦμε ποτὲ χωρὶς αὐτήν!
Ἐκεῖ
ποὺ πηγαίναμε κάπου κάπου στὴν Ἐκκλησία, νὰ εἶναι νόμος γιὰ μᾶς νὰ μὴ λείψουμε
ποτὲ ἀπ’ τὸν κυριακάτικο ἐκκλησιασμό!
Ἐκεῖ
ποὺ βλέπαμε μὲ τὶς ὧρες τηλεόραση, τὴν κλείνουμε γιὰ νὰ μελετήσουμε ἕνα ἔντυπο
ποὺ θὰ μᾶς ὠφελήσει πνευματικά!
«Ἂν
συνηθίσεις τὸν ἑαυτό σου στὴν ὡραία αὐτὴ πνευματικὴ ζωὴ ἀναφέρει ὁ ἱ. Χρυσόστομος
ἀκόμα καὶ σὲ στιγμὲς ραθυμίας, δὲν θὰ φτάσεις νὰ παραβεῖς κάτι ἀπ’ τὰ ἐπιτάγματα
αὐτά, γιατί ἡ συνήθεια ἀποκτᾶ τὴ στερεότητα τῆς φύσεως. Ὅπως εἶναι εὔκολο νὰ
κοιμᾶται κανεὶς καὶ νὰ τρώει καὶ νὰ πίνει καὶ νὰ ἀναπνέει ἔτσι θὰ γίνει εὔκολη
καὶ ἡ ἄσκηση τῆς ἀρετῆς. Θὰ ἀπολαύσουμε ἔτσι τὴ γνήσια ἀπόλαυση, σταθμεύοντας σὲ
ἀκύμαντο λιμάνι μέσα σὲ ἀτελεύτητη γαλήνη».
* * *
Οἱ
«ἐθισμοί» τῆς καθημερινότητάς μας, παιδιά, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι οἱ ὁποιοιδήποτε.
Πόσο μέγα λάθος κάνουμε, ἐκεῖ στὴν προσπάθειά μας νὰ ἀποδείξουμε ὅτι
μεγαλώσαμε, ἐκεῖ μέσα στὸν ἐπαναστατικὸ πυρετὸ τῆς ἐφηβείας, νὰ ἀποβάλλουμε τὶς
καλὲς συνήθειες καὶ νὰ υἱοθετοῦμε τὶς κακές, ὅταν μάλιστα τὸ ὅραμά μας, οἱ
στόχοι καὶ ἡ σταθερή μας ἐπιδίωξη ὅπως ἀναφέραμε
βρίσκονται στὴν ἀκριβῶς ἀντίθετη κατεύθυνση! Κι ἂν ἕνας νέος χτίζει πάντα πάνω
στὶς καλύτερες συνήθειες τὴ ζωή του, ἀντικαθιστῶντας μ’ αὐτὲς ἀκόμη καὶ τὶς
κακές, πόσο μεγαλειώδης καὶ ἁγιασμένη θὰ εἶναι αὐτή! Μ’ αὐτὲς λοιπὸν νὰ
ζήσουμε, μονάχα μ’ αὐτές. Καὶ ἡ νέα χρονιὰ προσφέρεται γιὰ ἕνα τέτοιο
ξεκίνημα...
