Σχεδιασμένα γιὰ ἐθισμό: Γιατί οἱ καθημερινὲς συνήθειες καὶ ἀπολαύσεις πλέον μᾶς ἐγκλωβίζουν
https://theepochtimes.gr/schediasmena-gia-ethismo-giati-oi-kathim/
Ὅταν σκεφτόμαστε τὸν ἐθισμό, μᾶς ἔρχονται στὸ μυαλὸ ζοφερὲς εἰκόνες χρήσης ναρκωτικῶν, ἀσύδοτου σὲξ ἢ ὑπερβολικοῦ κορεσμοῦ στὶς ἀπολαύσεις. Ὡστόσο, καθὼς ὁ πολιτισμός μας ἔχει γίνει ὅλο καὶ περισσότερο ἐμπορευματοποιημένος, ὁ ἐθισμὸς ἔχει μετατραπεῖ ἀπὸ περιθωριακὴ πάθηση σὲ μιὰ σχεδὸν ἀόρατη, καθημερινὴ κατάσταση. Καθὼς ἡ ἀναζήτηση τῆς εὐχαρίστησης φτάνει σὲ νέα ὕψη, γίνεται ὅλο καὶ πιὸ δύσκολο νὰ φανταστεῖ κανεὶς τίς ἡμέρες τῆς ἀναλογικῆς κουλτούρας πρὶν ἀπὸ τίς ἀτελείωτες ὧρες στὶς ἐφαρμογὲς ποὺ ἔχουν κατασκευαστεῖ γιὰ νὰ ἱκανοποιοῦν κάθε ἐπιθυμία κατὰ παραγγελία.
Στὴν κοσμικοποιημένη κουλτούρα μας, ὑπάρχουν ἐλάχιστα ὅρια στὴν ἐπιδίωξη τῆς εὐχαρίστησης. Ἡ ὑπόθεση εἶναι ὅτι ἡ μεγιστοποίηση τῆς ποσότητας καὶ τῆς ποιότητας τῆς εὐχαρίστησης θὰ ἐνισχύσει τὴν ἀνθρώπινη εὐτυχία. Ὅταν ἀναλογιστοῦμε ὅτι παρὰ τὴν ἔκρηξη τοῦ ὑλικοῦ πολιτισμοῦ, πολλοὶ ἀπὸ ἐμᾶς εἶναι ὅλο καὶ πιὸ καταθλιπτικοὶ καὶ ἀγχωμένοι, τίθεται τὸ ἐρώτημα ἂν βρισκόμαστε στὸ σωστὸ δρόμο.
Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι δὲν θὰ παραδεχτοῦν ὅτι ἔχουν προβλήματα μὲ τὸν ἔλεγχο τῶν παρορμήσεων ὅταν πρόκειται γιὰ φαινομενικὰ ἀθῶες ἀπολαύσεις. Εἶναι σχετικὰ εὔκολο νὰ ἐντοπίσουμε τὰ προβλήματα μὲ τοὺς χημικοὺς ἐθισμούς. Τὸ ἀλκοόλ, τὰ ναρκωτικὰ καὶ ὁ καπνὸς εἶναι προφανεῖς ὡς πρὸς τὴν ἐθιστική τους δυναμικὴ καὶ τὸ πῶς μποροῦν νὰ καταστρέψουν ζωές.
Τί γίνεται ὅμως μὲ τίς λιγότερο ἐμφανεῖς ἐθιστικὲς συμπεριφορές;
Πρόσφατα στοιχεῖα δείχνουν ὅτι οἱ Ἀμερικανοὶ ξοδεύουν κατὰ μέσο ὅρο τέσσερις ὧρες τὴν ἡμέρα σὲ κινητὲς συσκευὲς καὶ περίπου τὸ 70% αὐτοῦ τοῦ χρόνου δαπανᾶται σὲ ἐφαρμογὲς κοινωνικῆς δικτύωσης, φωτογραφιῶν καὶ βίντεο, ὅπως τὸ Facebook καὶ τὸ YouTube. Οἱ τρεῖς κορυφαῖοι ἱστότοποι πορνογραφίας στὸν κόσμο δέχονται συνολικὰ 5,8 δισεκατομμύρια ἐπισκέψεις σὲ ἱστότοπους κάθε μῆνα. Σχεδὸν τὸ 60 τοῖς ἑκατὸ τῶν θερμίδων ποὺ καταναλώνουν οἱ Ἀμερικανοὶ προέρχεται ἀπὸ ἐξαιρετικὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα.
Ἡ ἔκφραση ποὺ ἀκούγεται συχνὰ σχετικὰ μὲ τὴ διαχείριση τοῦ ἐθισμοῦ εἶναι «ὅλα τὰ πράγματα μὲ μέτρο». Ἀλλὰ ὅταν «ὅλα τὰ πράγματα» εἶναι κατασκευασμένα καὶ διατίθενται στὸ ἐμπόριο γιὰ μέγιστο ἐθιστικὸ δυναμικό, εἶναι αὐτὴ ἡ καλύτερη προσέγγιση; Οἱ συμπεριφορικοὶ ἐθισμοὶ μποροῦν πιὸ εὔκολα νὰ περάσουν κάτω ἀπὸ τὸ ραντὰρ ὅταν πρόκειται γιὰ αὐτὲς τίς «πιὸ μαλακὲς» οὐσίες. Εἶναι πραγματικὰ διαφορετικὸ ἀπὸ τίς ἐξωτερικὲς οὐσίες ὅταν τὸ ναρκωτικὸ εἶναι ἐσωτερικό -ὅπως ὁ νευροδιαβιβαστὴς ντοπαμίνη;
Ὅταν τὸ «περισσότερο» γίνεται «ποτὲ ἀρκετό»
Ὁ Δρ Ντάνιελ Λίμπερμαν (Dr. Daniel Lieberman), κλινικὸς καθηγητὴς στὸ Πανεπιστήμιο George Washington στὴν Οὐάσινγκτον, ἀναλύει το ρόλο τῆς ντοπαμίνης στὴ συμπεριφορὰ καὶ τὸν ἐθισμὸ στὸ βιβλίο του «The Molecule of More» (Τὸ μόριο τοῦ περισσότερου).
«Ὑπάρχουν λίγα πράγματα ποὺ σὲ κάνουν νὰ αἰσθάνεσαι καλύτερα ἀπὸ τὸ νὰ παίρνεις μιὰ δόση ντοπαμίνης. Εἶναι αὐτὸ ποὺ νιώθουμε ὅταν πρόκειται νὰ φᾶμε ἕνα ὑπέροχο γεῦμα, ἢ ὅταν μαθαίνουμε κάποια καλὰ νέα, ἢ ὅταν κερδίζουμε ἕναν διαγωνισμό. Καὶ αὐτὸ τὸ καλὸ συναίσθημα μᾶς παρακινεῖ νὰ τὸ ἔχουμε ξανὰ καὶ ξανὰ καὶ ξανά», δήλωσε ὁ Λίμπερμαν στὴν Epoch Times. «Ἡ δουλειὰ τῆς ντοπαμίνης εἶναι νὰ μᾶς ὠθεῖ νὰ ἐμπλακοῦμε σὲ συμπεριφορὲς ποὺ ὁ ἐγκέφαλός μας πιστεύει ὅτι [πρόκειται] νὰ ὑποστηρίξουν τὴν ἐξελικτική μας ἐπιτυχία».
Τὸ δίκοπο μαχαίρι τῆς ντοπαμίνης, ἐξηγεῖ ὁ Λίμπερμαν, εἶναι ὅτι μᾶς προσανατολίζει πρὸς τὸ μέλλον. Ἡ ντοπαμίνη μᾶς ὠθεῖ νὰ μεγιστοποιήσουμε τοὺς μελλοντικοὺς πόρους.
«Φροντίζει γιὰ τὰ γονίδιά μας, γιὰ νὰ τὰ κάνει νὰ ἐπιβιώσουν καὶ νὰ ἀναπαραχθοῦν. Ἡ ντοπαμίνη ἔχει νὰ κάνει μὲ τὸ νὰ κάνει τὸ μέλλον καλύτερο, ἀλλὰ ὁ ρόλος της εἶναι πολύ, πολὺ συγκεκριμένος. Ἑστιάζει μόνο στὸ μέλλον. Δὲν ἐπεξεργάζεται πράγματα ποὺ συμβαίνουν στὴν παροῦσα στιγμή. Καὶ ἔτσι μόλις κάτι πάει ἀπὸ τὸ μέλλον, ἡ ντοπαμίνη τοῦ παρόντος ἀπενεργοποιεῖται».
Ἡ ἱκανότητα γιὰ ἐθισμὸ σήμερα ἔγκειται στὴν ἀποσύνδεση μεταξὺ τῆς προκαθορισμένης βιολογίας μας καὶ τῶν λεγόμενων ὑπερκανονικῶν ἐρεθισμάτων: τῶν σύγχρονων καταναλωτικῶν προϊόντων καὶ ὑπηρεσιῶν, ὅπως τὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα, τὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης καὶ ἡ πορνογραφία, ποὺ δροῦν σὲ αὐτὲς τίς ὁδοὺς ἀνταμοιβῆς γιὰ νὰ προκαλέσουν ἰσχυρὲς καταναλωτικὲς ὁρμές.
«Μόλις μιὰ δραστηριότητα ἐνεργοποιήσει μιὰ φορὰ τὴν ντοπαμίνη, γίνεται κολλώδης καὶ τελικὰ μποροῦμε νὰ χάσουμε τὸν ἔλεγχο τῆς συμπεριφορᾶς μας», δήλωσε ὁ Λίμπερμαν. «Τώρα, οἱ ἄνθρωποι ποὺ γράφουν κώδικα γιὰ τὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης, τὸ γνωρίζουν αὐτό. Στὴν πραγματικότητα, προσλαμβάνουν ψυχολόγους ποὺ εἶναι εἰδικοὶ στὴν ψυχαναγκαστικὴ συμπεριφορά, προκειμένου νὰ προσπαθήσουν νὰ προκαλέσουν ψυχαναγκαστικὲς συμπεριφορὲς στοὺς πελάτες τους. Ξέρετε, τὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ πράγματα ποὺ χρησιμοποιοῦμε μὲ δυσπροσαρμοστικοὺς τρόπους δὲν μᾶς κοστίζουν τίποτα».
Ἀνάμεσα σὲ αὐτὰ τὰ ὑπερκανονικὰ ἐρεθίσματα εἶναι κάτι ποὺ ἁπλᾶ δὲν μποροῦμε νὰ στερηθοῦμε: τὸ φαγητό.
Εἴμαστε αὐτὸ ποὺ (ὑπερ)καταναλώνουμε
Ὅταν ὁ βραβευμένος μὲ Πούλιτζερ δημοσιογράφος Μάϊκλ Μὸς (Michael Moss) ξεκίνησε τὴν ἔρευνά του γιὰ τὴ βιομηχανία τροφίμων, ρωτήθηκε ἀπὸ ἕναν Βρετανὸ δημοσιογράφο σκανδαλοθηρικῆς ἐφημερίδας ἂν πιστεύει ὅτι τὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα εἶναι ἐξίσου ἐθιστικὰ μὲ τὰ σκληρὰ ναρκωτικά.
«Μοῦ φαινόταν ἐντελῶς γελοῖο νὰ συγκρίνω τὰ Twinkies μὲ τὴν κοκαΐνη», δήλωσε ὁ Μὸς στὴν Epoch Times.
Στὸ πρῶτο του βιβλίο, «Salt Sugar Fat: How the Food Giants Hooked Us» (Ἁλάτι, ζάχαρη, λίπος: Πῶς οἱ γίγαντες τῶν τροφίμων μᾶς ἔθισαν), ποὺ ἐκδόθηκε τὸ 2013, ὁ Μὸς ἀποκάλυψε πῶς ἡ βιομηχανία τροφίμων κατασκεύαζε τὰ προϊόντα της γιὰ μέγιστη «εὐδαιμονία».
«Χρησιμοποιοῦν χημικοὺς γιὰ νὰ χειραγωγήσουν τίς φόρμουλες ὥστε νὰ τὰ κάνουν ὅσο τὸ δυνατὸν πιὸ ἑλκυστικά. Χρησιμοποιοῦν πειραματικοὺς ψυχολόγους γιὰ νὰ μποῦν στὸ μυαλό μας καὶ νὰ βροῦν ποιά συναισθηματικὰ κουμπιὰ πρέπει νὰ πατήσουν μέσα μας, ὥστε νὰ μᾶς κάνουν νὰ τρῶμε ἀκόμα καὶ ὅταν δὲν πεινᾶμε», δήλωσε ὁ Μος. «Χρησιμοποιοῦν πολὺ στρατηγικὸ μάρκετινγκ στὸ παντοπωλεῖο, προκειμένου νὰ μᾶς κάνουν νὰ πέσουμε κάπως ἀπὸ τὴν ἐπιφυλακή μας καὶ νὰ ψωνίσουμε παρορμητικὰ ἀντὶ νὰ ἀκολουθήσουμε μιὰ λίστα ἀγορῶν, τὸ ὁποῖο καὶ πάλι εἶναι ἄλλο ἕνα σύμπτωμα τοῦ ἐθισμοῦ σὲ μιὰ οὐσία».
Κι ὅμως, ὁ Μὸς λέει ὅτι ἀρχικὰ ἀπέφυγε νὰ χρησιμοποιήσει τὸν ὅρο «ἐθισμὸς» γιὰ νὰ περιγράψει αὐτὸ ποὺ συνέβαινε. Ὅμως, καθὼς συνέχισε τίς ἔρευνές του καὶ δημοσίευσε τὸ βιβλίο ποὺ ἀκολούθησε τὸ 2021, «Hooked: Food, Free Will, and How the Food Giants Exploit Our Addictions» (Ἐθισμένος: Φαγητό, ἐλεύθερη βούληση καὶ πῶς οἱ γίγαντες τροφίμων ἐκμεταλλεύονται τοὺς ἐθισμούς μας), κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ ἐξάρτηση ἀπὸ τὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα θὰ μποροῦσε πράγματι νὰ γίνει ἕνας ὁλοκληρωμένος ἐθισμός. Καί, σὲ ὁρισμένες περιπτώσεις, μπορεῖ νὰ εἶναι ἀκόμη πιὸ ὕπουλη καὶ ἀπὸ τὰ ναρκωτικά.
Ἕνα θεμελιῶδες συστατικὸ τῶν ἐθισμῶν εἶναι το πῶς μποροῦν νὰ ἐμφυτευτοῦν στὴ μνήμη μας. Ὁ Μὸς ἐπεσήμανε ὅτι ἐνῶ οἱ μνῆμες ποὺ συνδέονται μὲ τὰ ναρκωτικὰ συνήθως ριζώνουν στὴν ἐφηβεία μας, οἱ μνῆμες ποὺ σχετίζονται μὲ τὰ τρόφιμα σχηματίζονται στὰ πρῶτα μας χρόνια. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἑταιρεῖες ὅπως ἡ Coca-Cola Company πλέκουν μαζὶ ἀφηγήσεις μάρκετινγκ γύρω ἀπὸ τὸ γήπεδο καὶ τὸ τραπέζι τοῦ δείπνου.
«Οἱ ἀναμνήσεις ξεκινοῦν νωρίτερα καὶ συνδέονται μὲ χαρούμενες στιγμὲς τῆς ζωῆς μας, περισσότερο ἀπὸ τίς ἀναμνήσεις ἀπὸ τὰ ναρκωτικὰ ἢ τὸν καπνό», εἶπε.
Μιὰ ἄλλη πτυχὴ ποὺ μπορεῖ νὰ κάνει τὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα ἐξίσου ἢ καὶ περισσότερο ἐθιστικὰ ἀπὸ τὰ ναρκωτικὰ εἶναι ἡ ταχύτητα μὲ τὴν ὁποία μποροῦμε νὰ τὰ καταναλώνουμε. Ὁ Μὸς εἶπε ὅτι ἡ Νόρα Βολκὸφ (Nora Volkow), διευθύντρια τοῦ Ἐθνικοῦ Ἰνστιτούτου Κατάχρησης Ναρκωτικῶν, ἀνακάλυψε ὅτι ἕνα πρᾶγμα ποὺ ἔκανε τὴν κοκαΐνη τόσο ἐθιστικὴ ἦταν τὸ πόσο γρήγορα ἔφτανε στὸν ἐγκέφαλο. Ὁ Μὸς πρόσθεσε ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο οἱ ἐθισμένοι θὰ κάνουν τὸ ἅλμα ἀπὸ τὴν κοκαΐνη στὸ κάπνισμα κράκ, καθὼς τὸ τελευταῖο φτάνει στὸν ἐγκέφαλο πολὺ πιὸ γρήγορα.
«[Τὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα] εἶναι συσκευασμένα ἔτσι ὥστε νὰ μᾶς ἐπιτρέπουν νὰ σκίζουμε τίς συσκευασίες αὐτὲς πολὺ γρήγορα καὶ νὰ φτάνουμε στὸ φαγητὸ χωρὶς καθυστέρηση, κάτι ποὺ εἶναι συναρπαστικὸ γιὰ τὸν ἐγκέφαλο. Καὶ στὴ συνέχεια ἡ πολὺ ἐκλεπτυσμένη φύση τοῦ ἁλατιοῦ, τῆς ζάχαρης, τοῦ λίπους, ποὺ ἔχει τὴν ἱκανότητα νὰ φτάνει στὸν ἐγκέφαλο πολὺ πιὸ γρήγορα ἀπὸ ὅ,τι, ἂς ποῦμε, ὁ καπνὸς τοῦ τσιγάρου», δήλωσε ὁ Μος.
Ὁ Μὸς κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι οἱ ἑταιρεῖες τροφίμων ἐκμεταλλεύονται τίς ἐνστικτώδεις ὁρμές μας ποὺ σχετίζονται μὲ τὸ φαγητό, προκειμένου νὰ κάνουν τὰ προϊόντα τους ἀκαταμάχητα στὸν μέσο καταναλωτή.
Ἐξουδετέρωση τοῦ ἐθισμοῦ
Ὁ Ἔντ Λάτιμορ (Ed Latimore), πρώην ἐπαγγελματίας πυγμάχος ποὺ ἔγινε δημιουργὸς περιεχομένου καὶ συγγραφέας μπὲστ σέλερ, πάλεψε μὲ τὸν ἐθισμὸ στὸ ἀλκοὸλ καὶ τὴν πορνογραφία στὰ 20 του χρόνια. Μεγαλώνοντας σὲ δημόσιες κατοικίες στὸ Πίτσμπουργκ, πάλεψε μὲ τὴ φτώχεια, τὴν πεῖνα καὶ τὴ βία, ἀλλά, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, ἔμεινε μακριὰ ἀπὸ προβλήματα.
Κέρδισε μιὰ λοταρία γιὰ νὰ φοιτήσει σὲ ἕνα λύκειο σὲ μιὰ διαφορετικὴ γειτονιὰ τοῦ Πίτσμπουργκ ἀπὸ αὐτὴ ὅπου ζοῦσε. Ἐκτέθηκε σὲ μιὰ νέα ἀτμόσφαιρα καὶ σὲ μιὰ νέα ὁμάδα μαθητῶν. Μέχρι νὰ ἀποφοιτήσει, εἶχε ἀρχίσει νὰ δυσανασχετεῖ μὲ τὴ μητέρα του γιὰ τὴν ἐπικίνδυνη καὶ ταραχώδη ζωὴ ποὺ ὑπέστη μεγαλώνοντας, μὲ ἀποκορύφωμα μιὰ δίνη συναισθημάτων ποὺ τὸν βοήθησε νὰ ὁδηγηθεῖ στὸν ἀλκοολισμό.
«Ἔπινα ἐξαιτίας τοῦ περιβάλλοντός μου- δὲν μοῦ ἄρεσε αὐτὸ ποὺ ἤμουν. Δὲν ἔνιωθα ἱκανός. Ἔνιωσα ὅτι αὐτὸς ἦταν ἕνας τρόπος γιὰ νὰ ταιριάξω ... Ἦταν ἕνας τρόπος γιὰ νὰ ξεδιπλώσω τὴν προσωπικότητά μου. Καὶ αὐτὸ τὸ κάνει εὔκολο, γιατί αὐτὸ κάνει ... Ἀλλά, τὸ κάνει μὲ μεγάλο κόστος», δήλωσε στὴν Epoch Times.
Ἐν τῷ μεταξύ, πάλευε καὶ μὲ τὴν ἐξάρτηση ἀπὸ τὴν πορνογραφία.
«Τὸ πορνὸ ὑποκλέπτει τὴ φυσική σου τάση... Τὸ πορνὸ εἶναι «ἀσφαλές». Τὸ νὰ βγεῖς ἔξω καὶ νὰ μιλήσεις σὲ μιὰ κοπέλα δὲν εἶναι», δήλωσε ὁ Λάτιμορ. «Σὲ ἀπορρίπτουν, χάνεις χρόνο, μπορεῖ νὰ μὴν ἔχει τὴν ἐμφάνιση ποὺ θέλεις. Στὴν πραγματικότητα, πιθανότατα δὲν θὰ τὴν ἔχει. Εἶναι πολὺ εὔκολο νὰ ὑποκύψεις σὲ αὐτό».
Ὁ Λάτιμορ ἦταν ἐπίσης ἕνας ἀνερχόμενος ἐρασιτέχνης πυγμάχος. Συνειδητοποίησε ὅτι οἱ ἐθισμοί του τὸν κρατοῦσαν πίσω. Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 2013 κατατάχθηκε στὴν Ἐθνοφρουρὰ γιὰ νὰ ἀναπτύξει τίς ἐργασιακές του δεξιότητες καὶ νὰ κερδίσει χρήματα γιὰ τὸ κολέγιο. Τὸν ἴδιο μῆνα, ἔδωσε τὸν πρῶτο του ἐπαγγελματικὸ ἀγῶνα.
Ἀφοῦ ἀντιμετώπισε τὴ μακροχρόνια νηφαλιότητα στὴ βασικὴ ἐκπαίδευση, ἀποφάσισε νὰ ἀφήσει τὸ ἀλκοὸλ γιὰ πάντα. Παράλληλα, ἔγραφε συστηματικά, διατηροῦσε μιὰ δουλειά, ὁλοκλήρωσε τὸ πτυχίο του στὴ φυσικὴ καὶ περνοῦσε ποιοτικὸ χρόνο μὲ τὴ φίλη του. Ὅλα αὐτὰ μαζὶ ἄφηναν ἐλάχιστα περιθώρια γιὰ ἄσκοπη κοινωνικοποίηση ἢ καταχρήσεις.
«Ἀντικατέστησα αὐτὸ ποὺ ἔκανα γιὰ διασκέδαση μὲ ἕναν σκοπό. Σταμάτησα νὰ σκοτώνω ἁπλῶς τὸν χρόνο μου, καὶ ἦταν πραγματικὸς ὁ χρόνος ποὺ ἔβαζα», δήλωσε ὁ Λάτιμορ. «Δὲν ἔχεις χρόνο νὰ βγαίνεις ἔξω ὅταν ἔχεις ἕναν σκοπὸ ... Προτιμοῦσα νὰ πάρω τὸ πτυχίο μου καί [εἶχα] ἐπίσης τὴν πυγμαχία. Καὶ στὴ συνέχεια, ὅλα τὰ ὑπόλοιπα τὸ ὑποστήριζαν ... αὐτὰ ἦταν ζωτικῆς σημασίας στοιχεῖα».
Τελικά, εἶπε ὅτι ἡ σφυρηλάτηση ἑνὸς σκοποῦ μπορεῖ νὰ ἀντικαταστήσει τὴν ἀνάγκη ποὺ προσπάθησε νὰ καλύψει μὲ τοὺς ἐθισμούς. Τόνισε ὅτι αὐτὸς ὁ νέος σκοπὸς πρέπει νὰ ἀπαιτεῖ χρόνο καὶ ἐνέργεια ἀπὸ ἐμᾶς γιὰ νὰ εἶναι ἱκανοποιητικός, ἀλλὰ πρέπει νὰ βρίσκεται σὲ διαφορετικὸ τομέα ἀπὸ αὐτὸν τοῦ ἑκάστοτε ἐθισμοῦ. Γιὰ παράδειγμα, ἂν εἶστε ἐθισμένοι στὸ πορνό, τὸ νὰ στοχεύσετε νὰ γίνετε ἐπαγγελματίας παίκτης δὲν θὰ λειτουργήσει, οὔτε ἕνας ἀλκοολικὸς ποὺ ἀναρρώνει θὰ βρεῖ μεγάλη ἐπιτυχία στὸ νὰ γίνει DJ σὲ νυχτερινὸ κέντρο διασκέδασης.
«Πρέπει νὰ καταλάβετε τί ψάχνετε καὶ νὰ εἶστε πραγματικὰ ἀκλόνητοι γιὰ νὰ τὸ ἀποκτήσετε ... Ἀποκαλῶ τὴ νηφαλιότητά μου συνήθεια. Ξόδεψα χρόνο γιὰ νὰ τὸ χτίσω αὐτό».
Ὁ Λάτιμορ μοιράζεται συστηματικὰ τὴν ἱστορία του γιὰ τὸ ξεπέρασμα τῆς ἐξάρτησης. Προπονεῖ ἐπίσης ἄλλους γιὰ τὸ πῶς νὰ σταματήσουν τελικά. Ὅσον ἀφορᾶ τοὺς καθημερινοὺς ἐθισμούς, θεωρεῖ ὅτι τὰ σύγχρονα ὑπέρμετρα ἐρεθίσματα εἶναι τόσο διαδεδομένα ποὺ μπορεῖ νὰ εἶναι δύσκολο νὰ βάλουμε φραγμούς.
«Πιστεύω ὅτι μπορεῖς νὰ κάνεις κάποιον νὰ σταματήσει σχεδὸν τὰ πάντα. Ἀλλά, ἂν αὐτὸ τὸ πρᾶγμα εἶναι πανταχοῦ παρόν, ἂν εἶναι παντοῦ, ἂν εἶναι εὔκολο νὰ τὸ ἀποκτήσει κανείς, δὲν ἔχει κἂν τὴν εὐκαιρία νὰ ἀναπτύξει τὴν πειθαρχία», δήλωσε ὁ Λάτιμορ. «Εἶναι μιὰ πολὺ μεγάλη ἐμπειρία καὶ πρέπει νὰ ἐπανευθυγραμμιστεῖς μὲ τὴ ζωή».
Ἡ ψευδαίσθηση τοῦ ἐλέγχου
Εἴτε εἴμαστε ἐθισμένοι στὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης, στὴν πορνογραφία ἢ στὸ φαγητό, ἡ ἐλευθερία ξεκινᾶ μὲ τὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τίς ψευδαισθήσεις.
«Ὑπάρχει αὐτὴ ἡ ψευδαίσθηση ὅτι ἔχουμε τὸν ἔλεγχο μέσα στὸ κεφάλι μας καὶ τίποτα δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἀπέχει περισσότερο ἀπὸ τὴν ἀλήθεια», δήλωσε ὁ Δρ Λίμπερμαν. «Ἔτσι, τὸ πρῶτο βῆμα εἶναι νὰ ἀποδεχτεῖτε ὅτι οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι ἔχουν τὴν ἱκανότητα νὰ χειραγωγοῦν βαθιὰ τίς σκέψεις καὶ τίς συμπεριφορές σας. Τὸ δεύτερο βῆμα εἶναι νὰ δίνετε προσοχὴ στὸ πότε κάνετε πράγματα ποὺ σᾶς κάνουν εἴτε δυστυχισμένους εἴτε σωματικὰ ἄρρωστους».
Μπορεῖ νὰ εἶναι δύσκολο νὰ ξετρυπώσουμε τὸ ἐνδεχόμενο τῶν ἀπολαύσεων ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς παρασύρουν, ἀλλὰ ἕνα ἁπλὸς δείκτης βρίσκεται στὸ ἂν ἕνα προϊὸν ἢ μιὰ ὑπηρεσία πλασάρεται στὴν ἀγορὰ ὡς «βολική».
«Αὐτὲς οἱ ἀντίπαλες ἑταιρεῖες μας λένε συνεχῶς ... ὅτι ἡ ζωὴ μπορεῖ νὰ εἶναι εὔκολη. Ξέρετε, ἡ Amazon θὰ σᾶς παραδώσει τὸ πακέτο μὲ μὴ ἐπανδρωμένα ἀεροσκάφη. Δὲν χρειάζεται νὰ περιμένετε 24 ὧρες. Τὰ πάντα ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὸ νὰ κάνουν τὰ πράγματα εὔκολα, εὔκολα, εὔκολα. Καὶ χάνουμε τὴν ἱκανότητά μας νὰ κάνουμε θυσίες καὶ νὰ κάνουμε δύσκολα πράγματα ὅσο περισσότερο ἐνδίδουμε στὸ εὔκολο», δήλωσε ὁ Λίμπερμαν.
Σκόπιμη ἀλλαγή
Σὲ ἀπάντηση στὴν αὐξανόμενη εὐαισθητοποίηση σχετικὰ μὲ τὸν ἐθισμὸ στὴ συμπεριφορὰ καὶ τὴ ντοπαμίνη, ἡ μόδα τῆς «νηστείας τῆς ντοπαμίνης» ἔχει γίνει δημοφιλής, ἰδίως μεταξὺ τοῦ πλήθους τῆς Silicon Valley. Ὅπως συνήθως νοεῖται, μπορεῖ νὰ περιλαμβάνει ὁτιδήποτε, ἀπὸ ἡσυχαστήρια διάρκειας ἡμερῶν ἕως ἀποχὴ ἑβδομάδων ἀπὸ τίς ψηφιακὲς συσκευές.
Γιὰ τὸν Λίμπερμαν, ἡ τάση εἶναι σὲ μεγάλο βαθμὸ ἕνα τέχνασμα- τόνισε ὅτι ὁ ἐγκέφαλος προσαρμόζεται πολὺ ἀργά. Ἀντ' αὐτοῦ, συνιστᾶ κάτι σὰν τὸν Στεγνὸ Ἰανουάριο (Dry January), μιὰ περίοδο ἀποχῆς 30 ἡμερῶν, συνήθως ἀπὸ τὸ ἀλκοόλ.
Παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀναρρώνουν οἱ ἀλκοολικοί, εἶπε ὅτι χρειάζονται ἕως καὶ 12 μῆνες γιὰ νὰ ἐξαφανιστοῦν οἱ πόθοι, ἀλλὰ οἱ 30 ἡμέρες εἶναι ἀρκετὰ μεγάλες γιὰ νὰ ἀρχίσουν νὰ γίνονται αἰσθητὲς οἱ θετικὲς ἀλλαγὲς ποὺ μποροῦν νὰ παρακινήσουν τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἐπιμείνουν στὴν ἀλλαγὴ τοῦ τρόπου ζωῆς τους.
Ἐπισήμανε ἐπίσης τὴ θρησκεία ὡς θεσμὸ ποὺ «ὑποστηρίζει τὴν ἱκανότητά μας νὰ κάνουμε θυσίες καὶ νὰ ἀσκοῦμε αὐτοέλεγχο». Ἐπικαλέστηκε ἔρευνα ποὺ ἔδειξε ὅτι οἱ θρησκευόμενοι ἄνθρωποι ἔχουν λιγότερες πιθανότητες νὰ ἐμφανίσουν ἄγχος καὶ κατάθλιψη, σημαντικοὺς παράγοντες κινδύνου γιὰ ἐθισμό. Ἀλλά, σημείωσε, τὰ ὀφέλη παρατηρήθηκαν κυρίως σὲ ὅσους παρακολουθοῦσαν τὴν κοινὴ λατρεία.
«Οἱ περισσότερες θρησκεῖες, ἂν ὄχι ὅλες, μᾶς δίνουν μιὰ φιλοσοφία θυσίας, σωστά; Λέει: «θυσιάστε τίς ἀπολαύσεις τώρα γιὰ μελλοντικὰ ὀφέλη». Αὐτὸ εἶναι πολὺ χρήσιμο ὅταν παλεύουμε μὲ τὴν κακὴ προσαρμογὴ τῆς ντοπαμίνης. Καὶ μᾶς δίνει ἐπίσης αὐτὴ τὴν κοινωνικὴ ὑποστήριξη γιὰ νὰ ἐπιτύχουμε τίς ὑψηλότερες φιλοδοξίες μας, ἀντὶ νὰ ἐνδώσουμε στὶς χαμηλότερες ἐπιθυμίες μας. Νομίζω ὅτι ἡ ὑποβάθμιση τῆς θρησκείας, ἰδίως τῶν ὀργανωμένων κοινῶν λατρευτικῶν ὑπηρεσιῶν, παίζει ρόλο».
Γιὰ νὰ ξεφύγετε ἀπὸ τὸν ἐθισμὸ στὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα, ὁ Μὸς προτείνει νὰ ξεκινήσετε μαγειρεύοντας τὸ δικό σας φαγητό.
«Ἄν μπορεῖτε νὰ βρεῖτε ὁποιονδήποτε τρόπο νὰ ἀρχίσετε νὰ μαγειρεύετε λίγο ἀπὸ τὸ φαγητό σας, ἔχει αὐτὸ τὸ εἶδος θαυματουργῆς παρενέργειας ποὺ σᾶς κάνει νὰ ἐπιβραδύνετε καὶ νὰ σκέφτεστε τὸ φαγητὸ καὶ πιθανῶς νὰ τρῶτε ἀκόμη καὶ λιγότερο», εἶπε.
Πρότεινε ἐπίσης νὰ ἀναλύσει κανεὶς τὸ μοτίβο τῶν ἐπιθυμιῶν του καὶ νὰ προλάβει τὴν ἐπιθυμία γιὰ ἐπεξεργασμένα τρόφιμα. Γιὰ παράδειγμα, ἂν συνήθως τρῶτε μιὰ σακούλα πατατάκια στὶς 3 μ.μ., κάντε μιὰ βόλτα ἢ φᾶτε, φᾶτε ἕνα μῆλο στὶς 2:50 μ.μ.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ νὰ ἐντοπίζει κανεὶς τὸ σκοπὸ τῆς ζωῆς του, ὁ Λάτιμορ ὑπογράμμισε τὴ σημασία τῆς ἀλλαγῆς τοῦ περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης τῆς παρέας ποὺ διατηρεῖ κανείς. Πιστεύει ὅτι, σὲ πολλὲς περιπτώσεις, δὲν εἴμαστε ἐθισμένοι μόνο στὴν οὐσία ἀλλὰ καὶ στὸ μοτίβο συμπεριφορῶν ποὺ τὴν περιβάλλει.
«Δὲν εἶναι ὅτι παίρνεις ἕναν ἀλκοολικὸ ποὺ ἔχει ἀναρρώσει σὲ ἕνα μπάρ. Θὰ συσπᾶται καὶ θὰ λέει: «Πρέπει νὰ πιω». Εἶναι ὅτι πρόκειται γιὰ ἕνα οἰκεῖο μέρος μὲ ἕνα οἰκεῖο σύνολο συμπεριφορῶν. Καὶ πολλὲς φορὲς πέφτουν στὸ τελετουργικό. Εἶναι ἡ τελετουργία στὴν ὁποία ἐθίζεσαι σχεδὸν ὅσο καὶ στὴν πραγματικὴ οὐσία».
Μόλις ἀποφασίσουμε νὰ ἀντιμετωπίσουμε τοὺς καθημερινοὺς ἐθισμούς, πρέπει νὰ ἔχουμε κατὰ νοῦ ὅτι οἱ εἰδικοὶ καὶ οἱ ἀπεξαρτημένοι ἐθισμένοι τείνουν νὰ συμφωνοῦν ὅτι δὲν θὰ εἶναι εὔκολο. Μπορεῖ νὰ εἶναι τὸ πιὸ δύσκολο πρᾶγμα ποὺ θὰ κάνουμε ποτέ. Αὐτὸ ἀποτελεῖ μιὰ ἀπομάκρυνση ἀπὸ μιὰ κουλτούρα ποὺ τροφοδοτεῖται ἀπὸ τὴν προσδοκία ὅτι ὅλα τὰ δεινὰ μποροῦν νὰ θεραπευτοῦν μὲ τὸ πιὸ πρόσφατο χάπι, προϊὸν ἢ ἐφαρμογή.
Αὐτὸ μᾶς φέρνει σὲ ἕνα σταυροδρόμι-μποροῦμε νὰ μποῦμε στὸν ἱμάντα μεταφορᾶς τῆς εὔκολης ἐξάρτησης καὶ τῆς φθορᾶς ἢ νὰ ξεκινήσουμε τὸ ὁδοιπορικὸ στὰ σκαλοπάτια τῆς ὁλιστικῆς ὑγείας καὶ τῆς ἐλευθερίας. Ἐπιλέξτε μὲ σύνεση.
