Ε. Πανάρα, Η εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού στη χριστουγεννιάτικη γιορτή

Η  ΕΡΜΗΝΕΙΑ  ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

·       Στολίστηκαν και φέτος πολύφωτα και πολύχρωμα τα πάντα, παντού. Έχουν προγραμματιστεί επισκέψεις, ευχές και δώρα. Εκδηλώσεις αγάπης και καλοσύνης σε αδύνατους και αναξιοπαθούντες συνανθρώπους μας. Κι όλοι, με ιδιαίτερη χαρά αναμένουμε τη μεγάλη γιορτή, τα Χριστούγεννα.

·       Θα χτυπήσουν και φέτος γιορταστικά οι καμπάνες και θα μας καλέσουν στις φωταγωγημένες εκκλησιές. Για να τιμήσουμε το νεογέννητο Βρέφος, που με τον ερχομό Του χώρισε το χρόνο στα δυό, σε προ Χριστού και μετά Χριστόν, άλλαξε τη ροή της ιστορίας κι εξακολουθεί να παρεμβαίνει στις ζωές μας.

·       Η μεγάλη εικόνα της Γέννησης του Χριστού προβάλλεται μπροστά μας. Δεν είναι μία εικόνα, είναι πολλές. Οι εικονογράφοι συχνά συνενώνουν και παρουσιάζουν μέσα στην ίδια εικόνα γεγονότα που συνέβησαν σε διαφορετικό τόπο και χρόνο, με τις σημασίες τους.

·     
 Εδώ, εκτός από τη βασική σκηνή της Γέννησης του Χριστού, απεικονίζονται : η δοξολογία των αγγέλων, το μήνυμα της Γέννησης στους βοσκούς, η προσκύνηση των μάγων, ο προβληματισμός του Ιωσήφ και το λουτρό του Βρέφους.

·       Στο κέντρο της εικόνας υπάρχει ο στάβλος. Είναι σκοτεινός, μέσα σε βράχο. Η σκοτεινιά συμβολίζει την άγνοια και την πλάνη των ανθρώπων πριν από τον ερχομό του Χριστού στη γη.

·       Μέσα στο στάβλο υπάρχει η φάτνη, ένα στενόμακρο ξύλινο κιβώτιο, που μοιάζει περισσότερο με βρεφικό τάφο, στο οποίο αναπαύεται το Βρέφος Ιησούς. Ο εικονογράφος με αυτό σηματοδοτεί κορυφαία στιγμή της μετέπειτα ζωής του Χριστού : το θάνατο και την ταφή Του. Ο Ιησούς εικονίζεται όχι σαν μωρό, αλλά σαν παιδί που κοιτάζει τη Μητέρα Του με νόημα, σαν να ξέρει και να αναλογίζεται κάτι.

·       Πάνω από τη φάτνη εικονίζονται τα κεφάλια δύο ζώων : ένα γαϊδουράκι κι ένα βόδι. Συμβολίζουν την άλογη φύση, που δεν καταλαβαίνει, γι αυτό σιωπά. Συμβολίζουν, όμως, και το λαό του Ισραήλ, ο οποίος βλέπει το μυστήριο της θείας συγκατάβασης αλλά δεν αισθάνεται το μέγεθός του.

·       Κοντά στο Βρέφος είναι γονατιστή η Μητέρα-Παναγία σε στάση προσκύνησης, αφού ο γιός της είναι συγχρόνως και Θεός της. Μια συγκρατημένη ευτυχία αχνοφαίνεται στο γλυκό πρόσωπό της. Πάνω στο φόρεμά της φαίνονται καθαρά τα χρυσά αστέρια, που συμβολίζουν τις αρετές της.

·       Η κεντρική αυτή σκηνή, παρά την τρυφερότητα και τη μεγαλειότητά της, έχει ένα σκληρό πέτρινο φόντο : άγριες πέτρινες βουνοκορφές. Αυτές συμβολίζουν τις πέτρινες καρδιές των ανθρώπων και τα βάραθρα του ΄Αδη, που με τη Γέννησή Του ο Χριστός ήρθε να τα εξαλείψει και να τα κλείσει. Γι αυτό και η Γέννησή Του εικονίζεται έξω απ’ αυτά.

·       Κάτω, αριστερά στην εικόνα, κάθεται σκεφτικός ο Ιωσήφ. Μπροστά του, ο άνθρωπος με τη σκουρόχρωμη κάπα είναι η προσωποποίηση του πειρασμού τη στιγμή που του έβαζε στο νου τη σκέψη να διώξει την Παναγία με τον Ιησού στα σπλάχνα της.

·       Κάτω, δεξιά στην εικόνα, ο αγιογράφος απεικονίζει μια καθημερινή, απλή, ανθρώπινη σκηνή : το λουτρό του Βρέφους. Για να δείξει ότι ο Ιησούς συμμερίζεται σε όλα τη ζωή μας και είναι άνθρωπος σε όλα ίδιος με μας, εκτός από την αμαρτία μας. Δυο γυναίκες τον περιποιούνται και μάλιστα η μια βάζει το χέρι της μέσα στο νερό, για να δει αν είναι αρκετά ζεστό!

·       Πάνω αριστερά, ολόσωμοι και ευγενικοί οι άγγελοι συμμετέχουν στο γεγονός. Κρατούν απλωμένα τα δυο τους χέρια, σαν να θέλουν να υπηρετήσουν τον Υιό του Θεού.

·       Δεξιά, ένας ακόμα άγγελος στρέφεται στο βοσκό που ξαγρυπνά και του αναγγέλλει το «Γεννήθηκε για σας σήμερα ο Σωτήρας σας!». Ένας άλλος βοσκός δεν έχει πάρει είδηση  και συνεχίζει να παίζει τη φλογέρα του κοντά στα πρόβατα που βόσκουν.

·       Να, και οι τρεις μάγοι από την Ανατολή! Δεν τους ειδοποιεί άγγελος. Γι  αυτό και κοιτάζουν ψηλά, πάνω απ’ τις κορφές των βουνών, το αστέρι που στέλνει τις ακτίνες του και λούζει την κεντρική σκηνή. Φορούν λαμπρές στολές και κρατούν δώρα : χρυσό στο Βασιλιά του κόσμου, λιβάνι στο Θεό και σμύρνα σ’  Αυτόν που θα θυσιαστεί για χάρη των ανθρώπων.

·       Μέσα σ’  αυτή την εικόνα, όλη η πραγματικότητα είναι παρούσα : η φύση και τα υπερφυσικά, τα ορατά και τα αόρατα, τα γήινα και τα ουράνια, τα θεία και τα ανθρώπινα.

·       Όλα : γεγονότα, πρόσωπα, χρώματα, σχήματα συμβολίζουν και εκφράζουν το μεγάλο γεγονός του ερχομού του Θεού στη γη μας!

ΑΓΙΑ ΝΥΧΤΑ ( από τη χορωδία)

«Χριστούγεννα» (ποίημα από                       )

ΧΑΡΟΥΜΕΝΕΣ ΚΑΜΠΑΝΕΣ (από τη χορωδία)

«Χριστουγεννιάτικο» (ποίημα από                        )

ΣΑΝ ΦΑΤΝΗ (από τη χορωδία)