ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης
«Ἡ ψυχοθεραπεία μοιάζει μὲ τὴν ἀναρρίχηση βράχου»[1].
«Ἐθισμὸς σημαίνει γενικὰ συνεχὴς καὶ καταναγκαστικὴ κατανάλωση μιᾶς οὐσίας ἢ συμπεριφορᾶς (τζόγος, βιντεοπαιχνίδια, σέξ) παρότι αὐτὴ ἀποβαίνει εἰς βάρος τοῦ ἐθισμένου ἢ ἄλλων προσώπων»[2].
«Ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ ἰσχυροὺς παράγοντες ἐθισμοῦ σὲ ὁποιοδήποτε ναρκωτικὸ εἶναι ἡ εὔκολη πρόσβαση σὲ αὐτό. Ὅσο πιὸ εὔκολη εἶναι ἡ πρόσβαση, τόσο πιὸ πιθανὸ εἶναι νὰ τὸ δοκιμάσουμε. Ἅπαξ καὶ τὸ δοκιμάσουμε, εἶναι πιὸ πιθανὸ νὰ ἐθιστοῦμε»[3].
«Δὲ γνωρίζουμε ἂν ἡ ψυχικὴ ἀσθένεια ὁδηγεῖ στὴ χρήση τοξικῶν οὐσιῶν ἢ ἂν ἡ χρήση οὐσιῶν προκαλεῖ τὴν ψυχικὴ ἀσθένεια ἢ τὴν ἐκδήλωσή της, ἢ ἂν ἡ ἀλήθεια βρίσκεται κάπου ἐνδιάμεσα»[4].
«Τὸ διαδίκτυο προωθεῖ τὴν καταναγκαστικὴ ὑπερκατανάλωση ὄχι παρέχοντας ἁπλῶς αὐξημένη πρόσβαση σὲ ναρκωτικά – παλιὰ καὶ νέα -, ἀλλὰ καὶ προτείνοντας συμπεριφορὲς ποὺ ἀλλιῶς μπορεῖ καὶ νὰ μὴν τὶς σκεφτόμασταν ποτέ. Τὰ βίντεο δὲν κάνουν ἁπλῶς ‘τὸν γῦρο τοῦ κόσμου’. Γίνονται πραγματικὲς ἐπιδημίες, ἐξοῦ καὶ ὁ ὅρος viral»[5].
«Τὸ ἑβδομήντα τοῖς ἑκατὸ τῶν θανάτων παγκοσμίως μποροῦν νὰ ἀποδοθοῦν σὲ τροποποιήσιμους συμπεριφορικοὺς παράγοντες κινδύνου, ὅπως τὸ κάπνισμα, ἡ ἔλλειψη σωματικῆς δραστηριότητας καὶ ἡ διατροφή»[6].
«Οἱ πιὸ ἐπιρρεπεῖς στὴν καταναγκαστικὴ ὑπερκατανάλωση εἶναι οἱ φτωχοὶ μὲ χαμηλὸ μορφωτικὸ ἐπίπεδο, εἰδικὰ αὐτοὶ ποὺ κατοικοῦν σὲ πλούσιες χῶρες. Ἔχουν πρόσβαση, καὶ μάλιστα εὔκολη, σὲ ἰσχυρὲς καὶ νεωτεριστικὲς ναρκωτικὲς οὐσίες, ἀλλὰ ὄχι σὲ ἱκανοποιητικὴ ἐργασία, ἀσφαλῆ στέγαση, ποιοτικὴ παιδεία, προσιτὴ ἰατρικὴ περίθαλψη καὶ φυλετικὴ καὶ ταξικὴ ἰσονομία. Ἔτσι δημιουργεῖται ἕνα ἐπικίνδυνο πλέγμα παραγόντων ποὺ εὐνοοῦν τὸν ἐθισμό»[7].
«Ὁ ἄνθρωπος τῆς θρησκείας γεννιόταν γιὰ νὰ σωθεῖ· ὁ ἄνθρωπος τῆς ψυχολογίας γεννιέται γιὰ νὰ εὐχαριστιέται»[8].
«Ἡ ἰδέα ὅτι τὰ παιδιὰ ἔχουν εὔθραστο ψυχικὸ κόσμο εἶναι ἀποκλειστικὰ σύγχρονη»[9].
«Ὅμως φοβᾶμαι ὅτι ἔχουμε ἀποστειρώσει καὶ παθολογικοποιήσει σὲ ὑπερβολικὸ βαθμὸ τὴν παιδικὴ ἡλικία, μεγαλώνοντας τὰ παιδιά μας μέσα σὲ κάτι σὰν δωμάτιο ἀπομόνωσης ψυχιατρείου, ἀποκλείοντας τὸ ἐνδεχόμενο νὰ τραυματιστοῦν, ἀλλὰ καὶ στερῶντας τους τὴ δυνατότητα νὰ προετοιμαστοῦν γιὰ τὸν κόσμο»[10].
«Μήπως, ἐνδίδοντας σὲ κάθε ἐπιθυμία τους, προετοιμάζουμε τὴν ἔλευση μιᾶς νέας ἐποχῆς ἡδονοθηρίας;»[11].
«Ὄχι ἁπλῶς δὲν ἀξιοποιοῦν τὶς δυνατότητές τους, ἀλλὰ μόλις καὶ μετὰ βίας καταφέρνουν νὰ σηκωθοῦν ἀπὸ τὸ κρεβάτι τὸ πρωί»[12].
«Ὁ πόνος, κάθε μορφῆς, θεωρεῖται ἐπικίνδυνος ὄχι ἁπλῶς ἐπειδὴ εἶναι δυσάρεστος, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ ἐπικρατεῖ ἡ ἄποψη ὅτι προδιαθέτει τὸν ἐγκέφαλο γιὰ μελλοντικὸ πόνο, προκαλῶντας μιὰ νευρολογικὴ πληγὴ ποὺ δὲν ἐπουλώνεται ποτέ»[13].
«Εἶναι πολὺ ἐξαντλητικὸ νὰ ἀποφεύγεις διαρκῶς τὸν ἑαυτό σου»[14].
«Ὁ Ντέιβιντ ἀπέδιδε τὴν κόπωση καὶ τὴν ἀδυναμία συγκέντρωσης σὲ ψυχικὴ ἀσθένεια ἀντὶ στὴν ἔλλειψη ὕπνου καὶ στὴν ὑπερδιέγερση, καὶ μὲ αὐτὸ τὸ σκεπτικὸ δικαιολογοῦσε τὴ διαρκῆ κατανάλωση χαπιῶν … δὲ φροντίζουν ἀρκετὰ τὸν ἑαυτό τους, καὶ μετὰ ἀποδίδουν τὶς ἐπιπτώσεις σὲ ψυχικὴ ἀσθένεια, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ δικαιολογοῦν τὴ λήψη ἀκόμα περισσότερων οὐσιῶν. Ἔτσι, τὰ δηλητήρια γίνονται βιταμῖνες»[15].
«Ὅλοι μας ἔχουμε μιὰ φοβία μὲ τὸν πόνο. Κάποιοι παίρνουμε χάπια. Κάποιοι ἀράζουμε στὸν καναπὲ καὶ παρακολουθοῦμε ἀσταμάτητα Netflix. Κάποιοι διαβάζουμε ρομαντικὰ μυθιστορήματα. Εἴμαστε διατεθειμένοι νὰ κάνουμε σχεδὸν ὁτιδήποτε γιὰ νὰ ἀποσπάσουμε τὴν προσοχή μας ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας»[16].
«Ἡ πρόοδος στὴ νευροεπιστήμη τὰ τελευταῖα πενήντα μὲ ἑκατὸ χρόνια, συμπεριλαμβανομένης τῆς προόδου στὴ βιοχημεία, στὶς ἀπεικονιστικὲς τεχνικὲς καὶ στὴν ἀνάπτυξη τῆς ὑπολογιστικῆς βιολογίας, ἔριξε φῶς στὶς θεμελιώδεις ἐγκεφαλικὲς διεργασίες ἀνταμοιβῆς. Ἡ καλύτερη κατανόηση τῶν μηχανισμῶν τοῦ πόνου καὶ τῆς εὐχαρίστησης μᾶς βοηθάει νὰ κατανοήσουμε καλύτερα γιατὶ ἡ ὑπερβολικὴ εὐχαρίστηση ὁδηγεῖ στὸν πόνο»[17].
«Ἡ ντοπαμίνη δὲν εἶναι ὁ μοναδικὸς νευροδιαβιβαστὴς ποὺ ἐμπλέκεται στὴ διεργασία ἀνταμοιβῆς τοῦ ἐγκεφάλου, ἀλλὰ οἱ νευροεπιστήμονες στὴν πλειονότητά τους συμφωνοῦν ὅτι ἀποτελεῖ ἕναν ἀπὸ τοὺς πιὸ σημαντικούς. Ἐνδέχεται νὰ παίζει μεγαλύτερο ρόλο στὴν κινητροδότηση γιὰ τὴν ἐπίτευξη μιᾶς ἀνταμοιβῆς παρὰ στὴν εὐχαρίστηση ἀπὸ τὴν ἀνταμοιβὴ καθαυτή, στὸ θέλω παρὰ στὸ μοῦ ἀρέσει»[18].
«Παρ’ ὅλες τὶς ἀντιπαραθέσεις σχετικὰ μὲ τὶς διαφορὲς ἀνάμεσα στὴν κινητροδότητση καὶ στὴν εὐχαρίστηση, ἡ ντοπαμίνη χρησιμοποιεῖται ὡς μέτρο ἐθιστικότητας ὁποιασδήποτε συμπεριφορᾶς ἢ οὐσίας. Ἡ ἐθιστικότητα μιᾶς οὐσίας εἶναι ἀνάλογη μὲ τὴν ποσότητα ντοπαμίνης ποὺ ἀπελευθερώνει στὴν ὁδὸ ἀνταμοιβῆς τοῦ ἐγκεφάλου (ἕνα ἐγκεφαλικὸ κύκλωμα ποὺ συνδέει τὴν κοιλιακὴ καλυπτήρια περιοχή, τὸν ἐπικλινῆ πυρῆνα καὶ τὸν προμετωπιαῖο φλοιό) καθὼς καὶ μὲ τὴν ταχύτητα ποὺ τὸ κάνει»[19].
«Πειράματα μὲ ἀρουραίους ἔχουν δείξει ὅτι ἡ σοκολάτα αὐξάνει τὴν ντοπαμίνη, σὲ σχέση μὲ τὸ βασικό της ἐπίπεδ, κατὰ 55 τοῖς ἑκατό, τὸ σὲξ κατὰ 100 τοῖς ἑκατό, ἡ νικοτίνη κατὰ 150 τοῖς ἑκατὸ καὶ ἡ κοκαΐνη κατὰ 225 τοῖς ἑκατό. Ἡ ἀμφεταμίνη, τὸ βασικὸ συστατικὸ τῶν παράνομων ναρκωτικῶν σπίντ, ἄις καὶ σαμποὺ καθὼς καὶ φαρμάκων ὅπως τὸ Adderall, ποὺ χρησιμοποιοῦνται γιὰ τὴ διαταραχὴ ἐλλειματικῆς προσοχῆς, αὐξάνει τὴν ντοπαμίνη κατὰ 1.000 τοῖς ἑκατό. Δηδαλή, μιὰ τζούρα μεθαμφεταμίνη ἰσοδυναμεῖ μὲ δέκα ὀργασμούς»[20].
«Μὲ τὴν ἐπανειλημμένη ἔκθεση στὸ ἴδιο ἢ σὲ παρόμοιο εὐχάριστο ἐρέθισμα, ἡ ἀρχικὴ κλίση πρὸς τὴν πλευρὰ τῆς εὐχαρίστησης γίνεται πιὸ μικρὴ καὶ πιὸ σύντομη, ἐνῶ ἡ ἀντιθετικὴ ἀντίδραση ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πόνου αὐξάνει σὲ ἔνταση καὶ διάρκεια. Ἡ ἐπιστημονικὴ ὀνομασία αὐτῆς τῆς διεργασίας εἶναι νευροπροσαρμογή. Μὲ τὴν ἐπανάληψη λοιπόν, οἱ καλικάντζαροι γίνονται μεγαλύτεροι, πιὸ γρήγοροι καὶ πιὸ πολλοί, ὁπότε χρειαζόμαστε πλέον ἰσχυρότερο ἐρέθισμα γιὰ νὰ ἀποκομίσουμε τὴν ἴδια εὐχαρίστηση»[21].
«Ἡ παρατεταμένη, βαριὰ χρήση οὐσιῶν γέρνει τελικὰ τὴ ζυγαριὰ πρὸς τὴν πλευρὰ τοῦ πόνου. Τὸ βασικὸ ἐπίπεδο εὐχαρίστησής μας μεταβάλλεται καθὼς ἡ ἱκανότητά μας νὰ ἀπολαμβάνουμε μειώνεται, ἐνῶ γινόμαστε πιὸ εὐάλωτοι στὸν πόνο. Θὰ λέγαμε ὅτι οἱ καλικάντζαροι κατασκηνώνουν στὸν δίσκο τοῦ πόνου, μὲ φουσκωτὰ στρώματα καὶ ψησταριὲς καὶ ὅλα τὰ συμπαρομαρτοῦντα»[22].
«Τὸ παράδοξο εἶναι ὅτι ἡ ἡδονοθηρία, ἡ ἐπιδίωξη τῆς ἀπόλαυσης ὡς αὐτοσκοποῦ, ὁδηγεῖ στὴν ἀνηδονία, ποὺ εἶναι ἡ ἀνικανότητα νὰ νιώσουμε ὁποιουδήποτε εἴδους εὐχαρίστηση»[23].
«Τὰ καθολικὰ συμπτώματα στέρησης ὁποιασδήποτε ἐθιστικῆς οὐσίας εἶναι τὸ ἄγχος, ἡ ὀξυθυμία, ἡ ἀϋπνία καὶ ἡ δυσφορία»[24].
«Ἡ ζυγαριὰ τῆς εὐχαρίστησης καὶ τοῦ πόνου ποὺ ἔχει γείρει πρὸς τὴν πλευρὰ τοῦ πόνου ὠθεῖ σὲ ὑποτροπὴ μετὰ ἀπὸ παρατεταμένη περίοδο ἀποχῆς. Ἂν ἡ ζυγαριὰ | ἔχει γείρει πρὸς τὸν πόνο, λαχταροῦμε τὸ ναρκωτικό μας μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ νιώσουμε κανονικά (ὅτι βρισκόμαστε σὲ κατάσταση ἰσορροπίας)»[25].
«Ναρκωτικὰ λοιπὸν ὅπως ἡ κοκαΐνη μποροῦν νὰ ἀλλάξουν γιὰ πάντα τὸν ἐγκέφαλο»[26].
«Αὐτὸ σημαίνει ὅτι, ἂν καὶ οἱ ἐγκεφαλικὲς ἀλλαγὲς εἶναι μόνιμες, μποροῦμε νὰ δημιουργήσουμε νέες συναπτικὲς ὁδοὺς γιὰ ὑγιεῖς συμπεριφορές»[27].
«Ἡ ἐπιστήμη μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ εὐχαρίστηση ἔχει πάντα ἕνα τίμημα καὶ ὅτι ὁ ἐπακόλουθος πόνος ἔχει μεγαλύτερη διάρκεια καὶ ἔνταση ἀπ’ ὅ,τι ἡ εὐχαρίστηση ποὺ τὸν προκάλεσε»[28].
«Ὅταν ἀνεβάζουμε τὸ βασικὸ ἐπίπεδο εὐχαρίστησής μας, δημιουργοῦμε μιὰ κατάσταση ὅπου πασχίζουμε ἀτέρμονα, εἴμαστε διαρκῶς ἀνικανοποίητοι μὲ αὐτὰ ποὺ ἔχουμε, πάντα ἐπιζητοῦμε περισσότερα»[29].
«Οἱ ἄνθρωποι καταναλώνουν οὐσίες καὶ υἱοθετοῦν συμπεριφορὲς ὑψηλῆς ντοπαμίνης γιὰ πολλοὺς καὶ διάφορους λόγους: γιὰ νὰ διασκεδάσουν, νὰ κοινωνικοποιηθοῦν, νὰ καταπολεμήσουν τὴν ἀνία, νὰ διαχειριστοῦν τὸν φόβο, τὸν θυμό, τὸ ἄγχος, τὴν ἀϋπνία, τὴν κατάθλιψη, τὴν παραμέληση, τὸν πόνο, τὴν κοινωνικὴ φοβία καὶ ἄλλα πολλά»[30].
«Ἡ ἀποχὴ ἀποτελεῖ ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ὁμοιόστασης, καὶ κατ’ ἐπέκταση τῆς ἱκανότητάς μας νὰ ἀποκομίζουμε εὐχαρίστηση ἀπὸ λιγότερο ἰσχυρὲς ἀνταμοιβές, καθὼς καὶ γιὰ τὸν προσδιορισμὸ τῆς αἰτιατῆς σύνδεσης ἀνάμεσα | στὴ χρήση ποὺ κάνουμε καὶ στὴ συναισθηματική μας κατάσταση. Θὰ ἔλεγα πὼς ἡ νηστεία τῆς ντοπαμίνης προσφέρει τὸν ἀπαιτούμενο χρόνο γιὰ νὰ κατέβουν ἀπὸ τὴ ζυγαριὰ οἱ καλικάντζαροι καὶ νὰ ἐπιστρέψει σὲ θέση ἰσορροπίας ἡ ζυγαριά»[31].
«Ἡ ἐνσυνειδητότητα προέρχεται ἀπὸ τὴ βουδιστικὴ πνευματικὴ παράδοση τοῦ διαλογισμοῦ καὶ υἱοθετήθηκε καὶ τροποποιήθηκε ἀπὸ τὴ Δύση γιὰ νὰ ἀποτελέσει μιὰ πρακτικὴ ἐπίτευξης εὐεξίας σὲ πολλοὺς καὶ διάφορους τομεῖς … Πρόκειται ἁπλῶς γιὰ τὴν ἱκανότητα νὰ παρατηρεῖς τί κάνει ὁ ἐγκέφαλός σου τὴν ὥρα ποὺ τὸ κάνει, χωρὶς νὰ κρίνεις»[32].
«Ὅταν πάψουμε νὰ χρησιμοποιοῦμε τὴν ντοπαμίνη ὡς μέσο ἀπόδρασης, ὅλα αὐτὰ ποὺ μᾶς προκαλοῦν πόνο – σκέψεις, συναισθήματα, αἰσθήσεις - ἐπανακάμπτουν δριμύτερα. Τὸ κόλπο εἶναι νὰ πάψουμε νὰ ἀποφεύγουμε τὰ ὀδυνηρὰ συναισθήματα καὶ νὰ ἐπιτρέψουμε στὸν ἑαυτό μας νὰ τὰ ὑπομείνει. Τότε ἡ ἐμπειρία μας ἀποκτᾶ μιὰ νέα καὶ ἀπρόσμενα πλούσια ὑφή. Ὁ πόνος ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχει, ἀλλὰ μὲ κάποιον τρόπο ἔχει μεταμορφωθεῖ, δείχνει νὰ εἶναι συλλογικὸς καὶ ὄχι ἀποκλειστικὰ δικός μας»[33].
«Γιατρέ, ἀλήθεια σοῦ λέω, δὲν ἔβλεπα τὸ χόρτο ὡς πρόβλημα. Καθόλου. Ἀλλὰ τώρα ποὺ σταμάτησα νὰ καπνίζω, καταλαβαίνω πόσο ἄγχος μοῦ προκαλοῦσε ἀντὶ νὰ τὸ θεραπεύει. Κάπνιζα πέντε χρόνια χωρὶς διακοπὴ καὶ δὲν ἔβλεπα τί μοῦ ἔκανε. Ἔχω πάθει σόκ, πραγματικά»[34].
«Στὸ πεδίο τῆς ἰατρικῆς τοῦ ἐθισμοῦ, παραμένει ἐπίμαχο τὸ ζήτημα κατὰ πόσοι οἱ ἐθισμένοι χρῆστες μποροῦν νὰ μεταβοῦν στὴ μέτρια, μὴ παρακινδυνευμένη χρήση. Ἐπὶ δεκαετίες κυριαρχοῦσε ἡ ἄποψη, ποὺ εἶχε διαμορφωθεῖ ἀπὸ τοὺς Ἀλκοολικοὺς Ἀνωνύμους, ὅτι ἡ μοναδικὴ ἐπιλογὴ γιὰ τοὺς ἐθισμένους εἶναι ἡ ἀποχή»[35].
«Συνδύασα τὸ ἐγκόσμιο μὲ τὸ μεταφυσικό. Ἤμουν διατεθειμένη νὰ δοκιμάσω ἀνορθόδοξες μεθόδους. Φυσικά, λέγοντάς του νὰ προσευχηθεῖ, παρέβαινα ἄγραφους κανόνες. Οἱ γιατροὶ δὲ μιλοῦν γιὰ τὸν Θεό. Ὅμως πιστεύω στὴν πίστη, καὶ διαισθανόμουν ὅτι αὐτὸ θὰ βοηθοῦσε τὸν Τζέικομπ, ποὺ εἶχε ρωμαιοκαθολικὴ ἀνατροφή»[36].
«Τὸ κλειδὶ γιὰ τὸν ἀποτελεσματικὸ αὐτοπεριορισμὸ εἶναι νὰ ἀναγνωρίσουμε ὅτι ἡ βούλησή μας ἀτροφεῖ ὑπὸ τὸ κράτος ἑνὸς ἰσχυροῦ καταναγκασμοῦ καὶ νὰ ἀναλάβουμε αὐτοπεριοριστικὴ δράση ἐγκαίρως, προτοῦ συμβεῖ αὐτό»[37].
«Ὑπὸ τὸ κράτος τῆς σφοδρῆς ἐπιθυμίας, ἀποδυναμώνεται ἡ ἱκανότητα λήψης ἀποφάσεων»[38].
«Μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ὑπάρχουν τρία εἴδη αὐτοπεριορισμοῦ: ὁ σωματικός (χῶρος), ὁ χρονικός (χρόνος) καὶ ὁ κατηγορικός (νόημα)»[39].
«Ὅπως δείχνει αὐτὸς ὁ διάσημος ἑλληνικὸς μῦθος (Ὀδυσσεὺς καὶ Σειρῆνες), μία μορφὴ αὐτοπεριορισμοῦ εἶναι νὰ δημιουργεῖς φυσικὰ ἐμπόδια καὶ / ἢ γεωγραφικὴ ἀπόσταση ἀνάμεσα σ’ ἐσένα καὶ στὸ ναρκωτικό σου. Ἰδοὺ κάποιες ἰδέες ἀπὸ τοὺς ἀσθενεῖς μου: ‘Ἔβγαλα ἀπὸ τὴν πρίζα τὴν τηλεόρασή μου καὶ τὴν ἔβαλα στὴν ἀποθήκη’, ‘Ἀποθήκευσα τὴν κονσόλα βιντεοπαιχνιδιῶν μου στὸ γκαράζ’, ‘Δὲ χρησιμοποιῶ πιστωτικὲς κάρτες· μόνο μετρητά’, ‘Τηλεφωνῶ ἐκ τῶν προτέρων στὰ ξενοδοχεῖα καὶ τοὺς ζητάω νὰ ἀφαιρέσουν τὸ μίνι μπάρ’, ‘Τηλεφωνῶ ἐκ τῶν προτέρων στὰ ξενοδοχεῖα καὶ τοὺς ζητάω νὰ ἀφαιρέσουν τὸ μίνι μπὰρ καὶ τὴν τηλεόραση’, ‘Τοποθέτησα τὸ iPad μου σὲ τραπεζικὴ θυρίδα’»[40].
«Τὸ φάρμακο ναλτρεξόνη χρησιμοποεῖται κατὰ τοῦ ἐθισμοῦ στὸ ἀλκοὸλ καὶ σὲ ὀπιοειδῆ, ἀλλὰ καὶ κατὰ ποικίλων ἄλλων ἐθισμῶν, ἀπὸ τὸν τζόγο ἕως τὴν ὑπερφαγία καὶ τὰ ψώνια. Ἡ ναλτρεξόνη μπλοκάρει τὸν ὑποδοχέα ὀπιοειδῶν καὶ κατ’ ἐπέκταση μειώνει τὴν ἰσχὺ τῆς ἀνταμοιβῆς ἀπὸ διάφορες συμπεριφορές»[41].
«εἶναι ἀπίθανο νὰ τελεσφορήσει ἡ φαρμακοθεραπεία ἀπὸ μόνη της, χωρὶς ἐπίγνωση, κατανόηση καὶ θέληση γιὰ ἀλλαγὴ συμπεριφορᾶς»[42].
«Ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι ἡ δύναμη τῆς βούλησης δὲν εἶναι ἀστείρευτη. Ἡ βούληση, ὡς ἄλλος μῦς, κουράζεται μὲ τὴ χρήση»[43].
«Οἱ περισσότεροι παχύσαρκοι πάσχουν ἀπὸ ἐθισμὸ στὸ φαγητό, ὁ ὁποῖος δὲν ἀντιμετωπίζεται ἐπαρκῶς μόνο μὲ χειρουργεῖο. Λίγες ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἐγχειρήσεις συνοδεύονται ἀπὸ τὶς συμπεριφορικὲς καὶ ψυχολογικὲς παρεμβάσεις ποὺ ἐπίσης χρειάζονται οἱ ἀσθενεῖς γιὰ νὰ ἀλλάξουν τὶς διατροφικές τους συνήθειες. Πολλοὶ λοιπὸν εἴτε συνεχίζουν νὰ τρῶνε ἀνθυγιεινά, ὁπότε διαστέλλουν τὸ μικρότερο πλέον στομάχι τους καὶ καταλήγουν σὲ ἰατρικὲς ἐπιπλοκὲς καὶ νέα χειρουργεῖα, εἴτε ὑποκαθιστοῦν τὴν ὑπερφαγία μὲ τὴν ὑπερκατανάλωση οἰνοπνευματωδῶν»[44].
«Τὸ γεγονὸς ὅτι ἔπρεπε νὰ πάω στὴ | βιβλιοθήκη ἢ στὸ βιβλιοπωλεῖο ἀποδείχθηκε ἕνα διόλου εὐκαταφρόνητο ἐμπόδιο ἀνάμεσα σ’ ἐμένα καὶ στὸ ναρκωτικό μου»[45].
«Ἕνα ἄλλο εἶδος αὐτοπεριορισμοῦ συνίσταται στὴ χρήση χρονικῶν ὁρίων. Περιορίζουμε τὴν κατανάλωση σὲ συγκεκριμένες στιγμὲς τῆς μέρας, τῆς ἑβδομάδας, τοῦ μήνα ἢ τοῦ ἔτους καὶ ἔτσι στενεύουμε τὸ παράθυρο κατανάλωσής μας καὶ μειώνουμε τὴ χρήση μας. Καταναλώνουμε, ἂς ποῦμε, μόνο στὶς διακοπές, μόνο τὸ Σαββατοκύριακο, ποτὲ πρὶν ἀπὸ τὴν Πέμπτη, ποτὲ πρὶν ἀπὸ τὶς 5 τὸ ἀπόγευμα, κ.ο.κ. Ἐπίσης, αὐτοπεριοριζόμαστε μὲ βάση ὁρόσημα ἢ ἐπιτεύγματα»[46].
«Αὐτὴ ἡ μελέτη δείχνει ὅτι, ἂν περιορίσουμε τὴν κατανάλωση σὲ ἕνα στενὸ χρονικὸ πλαίσιο, μποροῦμε νὰ τὴ μετριάσουμε καὶ νὰ ἀποφύγουμε τὴν καταναγκαστικὴ καὶ κλιμακούμενη κατανάλωση ποὺ ἐπιφέρει ἡ ἀπεριόριστη πρόσβαση»[47].
«Οἱ παράγοντες ποὺ προκαλοῦν ὑψηλὴ ἔκλυση ντοπαμίνης ὑποσκάπτουν τὴν ἱκανότητά μας νὰ καθυστεροῦμε τὴν ἱκανοποίηση, ἕνα φαινόμενο ποὺ ὀνομάζεται ἐκπτωτικὴ ἐπίδραση τῆς καθυστέρησης»[48].
«Σήμερα ζοῦμε σὲ ἕνα περιβάλλον ἀφθονίας παραγόντων ποὺ αὐξάνουν πολὺ τὴν ντοπαμίνη καὶ συνεπῶς ἔχουμε ὅλοι ἀναπτύξει μιὰ προδιάθεση γιὰ ἄμεση ἱκανοποίηση. Θέλουμε νὰ ἀγοράσουμε κάτι, καὶ τὴν ἑπόμενη μέρα αὐτὸ ἐμφανίζεται στὸ κατώφλι μας. Θέλουμε νὰ πληροφορηθοῦμε κάτι, καὶ τὸ ἑπόμενο δευτερόλεπτο ἡ ἀπάντηση ἐμφανίζεται στὴν ὀθόνη μας. Χάνουμε τὴν ἱκανότητα νὰ βρίσκουμε λύσεις, νὰ ὑπομένουμε τὴ ματαίωση καθὼς ἀναζητοῦμε μιὰ ἀπάντηση, νὰ περιμένουμε ὑπομονετικὰ νὰ ἀποκτήσουμε τὰ πράγματα ποὺ θέλουμε»[49].
«ἡ φτώχεια ἀποτελεῖ παράγοντα κινδύνου γιὰ ἐθισμό, ἰδίως σὲ ἕναν κόσμο εὔκολης πρόσβασης στὴ φθηνὴ ντοπαμίνη»[50].
«Ἄλλος παράγοντας ποὺ συντελεῖ στὸ πρόβλημα τῆς καταναγκαστικῆς ὑπερκατανάλωσης εἶναι ἡ αὐξανόμενη ποσότητα τοῦ ἐλεύθερου χρόνου μας καὶ ἡ παρεπόμενη ἀνία»[51].
«Ἡ ἐκμηχάνιση τῆς γεωργοκτηνοτροφίας, τῆς βιομηχανίας, τῶν δουλειῶν τοῦ νοικοκυριοῦ καὶ πολλῶν ἄλλων παλαιότερα χρονοβόρων καὶ ἐπίμοχθων δραστηριοτήτων ἔχει μειώσει τὸν ἀριθμὸ τῶν καθημερινῶν ὡρῶν ἐργασίας καὶ ἔχει αὐξήσει τὸν ἐλεύθερο χρόνο»[52].
«Ἡ κατανάλωση ντοπαμίνης δὲν ἀποτελεῖ ἁπλῶς ἕναν τρόπο νὰ γεμίσουν οἱ ὧρες ποὺ δὲν ἀφιερώνονται στὴν ἐργασία, ἀλλὰ καὶ ἕναν λόγο ἀποχῆς ἀπὸ τὸν κόσμο τῆς ἐργασίας»[53].
«Ὁ κατηγορικὸς αὐτοπεριορισμὸς περιορίζει τὴν κατανάλωση κατηγοριοποιῶντας τοὺς παράγοντες ἔκλυσης ντοπαμίνης. Διαχωρίζουμε τὴν ντοπαμίνη ποὺ ἐπιτρέπουμε στὸν ἑαυτό μας ἀπὸ ἐκείνη ποὺ τοῦ ἀπαγορεύουμε. Ἡ συγκεκριμένη μέθοδος μᾶς βοηθάει νὰ ἀποφεύγουμε ὄχι μόνο τὸ ναρκωτικό μας, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐκλυτικοὺς παράγοντες ποὺ μᾶς κάνουν νὰ τὸ λαχταροῦμε. Εἶναι ἰδιαίτερα χρήσιμη ἀναφορικὰ μὲ ἐθιστικοὺς παράγοντες ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ ἀποφύγουμε ἐντελῶς, ὅπως τὸ φαγητό, τὸ σὲξ καὶ τὰ ἔξυπνα τηλέφωνα, ἀλλὰ μὲ τοὺς ὁποίους προσπαθοῦμε νὰ ἔχουμε μιὰ πιὸ ὑγιῆ σχέση»[54].
«Ἔχει κάτι τὸ τραγικὸ καὶ συγκινητικὸ τὸ νὰ πρέπει νὰ ἐπιβάλεις ἀπαγορεύσεις στὸν ἑαυτό σου»[55].
«Ἡ ἀπόκρυψη τοῦ σώματος μὲ σκοπὸ τὴν ἐλαχιστοποίηση τοῦ κινδύνου ἀπαγορευμένης σεξουαλικῆς δραστηριότητας ἔχει μακραίωνο παρελθὸν σὲ πολλὲς κουλτοῦρες καὶ συνεχίζεται ἕως σήμερα»[56].
«Εἶναι πολλὰ τὰ παραδείγματα ναρκωτικῶν ποὺ ἀποτελοῦσαν ταμποὺ καὶ μετατράπηκαν σὲ κοινωνικὰ ἀποδεκτὰ προϊόντα, συχνὰ μεταμφιεζόμενα σὲ φάρμακα. Τὰ τσιγάρα ἔγιναν στιλὸ ἀτμίσματος καὶ σακουλάκια νικοτίνης. Ἡ ἡρωίνη ἔγινε OxyContin. Ἡ κάνναβη ἔγινε ‘ἰατρικὴ μαριχουάνα’. Μόλις δεσμευτοῦμε νὰ ἀπόσχουμε ἀπὸ τὸ παλιὸ ναρκωτικό μας, αὐτὸ ἐπανεμφανίζεται ὡς ἕνα προσιτὸ νέο προϊὸν μὲ ἑλκυστικὴ συσκευασία, τὸ ὁποῖο μας περνάει τὸ μήνυμα ὅτι ὅλα διορθώθηκαν πλέον καὶ τώρα μᾶς κάνει καλό»[57].
«Ἀφαίρεσε ὅλα τὰ οἰνοπνευματώδη ἀπὸ τὸ σπίτι της, μὲ ἐξαίρεση μία μπίρα, τὴν ὁποία ἄφησε στὸ ψυγεῖο της. Τὴν ἀποκαλοῦσε ‘μπίρα τοτέμ’, καθὼς τὴν ἔβλεπε ὡς σύμβολο τῆς ἐπιλογῆς της νὰ μὴν πίνει, ὡς ἐνσάρκωση τῆς θέλησης καὶ τῆς αὐτονομίας της. Ἔλεγε στὸν ἑαυτό της ὅτι ἔπρεπε ἁπλῶς νὰ ἐπικεντρωθεῖ στὴν προσπάθεια νὰ μὴν πιεῖ αὐτὴ τὴ μία μπίρα ἀντὶ σὲ μιὰ προσπάθεια νὰ μὴν πιεῖ καμία μπίρα ἀπὸ τὶς ἀναρίθμητες ποὺ ὑπάρχουν στὸν κόσμο, καθὼς ὁ δεύτερος στόχος ἀσφαλῶς θὰ τὴν πτοοῦσε πιὸ εὔκολα. Αὐτὸ τὸ μεταγνωστικὸ τέχνασμα, ποὺ μεταμόρφωσε ἕνα ἀντικείμενο πόθου σὲ ἀντικείμενο αὐτοσυγκράτησης, βοήθησε τὴν Τζάσμιν νὰ ἀπόσχει»[58].
«κάτι ποὺ ἔχω προσέξει μετὰ ἀπὸ δεκαετίες συνεδριῶν μὲ ἀσθενεῖς: ὅσοι παρουσιάζουν βελτίωση, ἀποπνέουν μιὰ αἴσθηση συγκρότησης καὶ ἀκεραιότητας»[59].
«Ὁ αὐτοπεριορισμὸς εἶναι ἕνας τρόπος νὰ εἴμαστε ἐλεύθεροι»[60].
«Ἄραγε ἡ παρατεταμένη χρήση ναρκωτικῶν εἶχε χαλάσει τὴ ζυγαριὰ τῆς εὐχαρίστησης καὶ τοῦ πόνου στὸν ἐγκέφαλό του, ὁπότε πλέον θὰ χρειαζόταν νὰ λαμβάνει ὀπιοειδῆ ἐφ’ ὅρου ζωῆς ἁπλῶς καὶ μόνο γιὰ νὰ νιώθει ‘κανονικά’; Ἴσως ὁ ἐγκέφαλος κάποιων ἀνθρώπων χάνει ὁριστικὰ τὴν πλαστικότητα ποὺ ἀπαιτεῖται γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ὁμοιόστασης καὶ δὲν τὴν ἀνακτᾶ οὔτε μετὰ ἀπὸ παρατεταμένη ἀποχή. Ἴσως ἡ ζυγαριὰ νὰ διατηρεῖ μόνιμα τὴν κλίση της πρὸς τὴν πλευρὰ τοῦ πόνου, ἀκόμα καὶ ἀφοῦ κατέβουν ἀπὸ τὸν δίσκο οἱ καλικάντζαροι»[61].
«κάθε οὐσία ποὺ ὠθεῖ πρὸς τὴν πλευρὰ τῆς εὐχαρίστησης εἶναι δυνητικὰ ἐθιστική»[62].
«Ὅταν ὅμως δὲν μπόρεσε νὰ κλάψει οὔτε κὰν στὴν κηδεία τῆς μητέρας της, ὁ κόμπος ἔφτασε στὸ χτένι. Ἔκοψε τὰ ἀντικαταθλιπτικὰ καὶ λίγο ἀργότερα ἄρχισε νὰ βιώνει μεγαλύτερο εὗρος συναισθηματικῶν καταστάσεων, ποὺ περιλάμβαναν καὶ τὴν κατάθλιψη καὶ τὸ ἄγχος. Ἀποφάσισε ὅτι ἄξιζε νὰ περνάει δύσκολες στιγμὲς προκειμένου νὰ βιώνει ἀκέραια τὸν ἀνθρώπινο χαρακτῆρα της»[63].
«Στὴν Τρίτη δεκαετία τῆς ζωῆς μου ξεκίνησα τὸ Prozac, γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς χρόνιας, χαμηλοῦ βαθμοῦ, ὀξυθυμίας καὶ τοῦ ἄγχους μου. Εἶχα διαγνωστεῖ μὲ ‘ἄτυπη κατάθλιψη’. Ἔνιωσα ἀμέσως καλύτερα. Τὸ κυριότερο, ἔπαψα νὰ θέτω τὰ μεγάλα ἐρωτήματα. Γιατί ὑπάρχουμε;Ἔχουμε ἐλεύθερη βούληση; Γιατί ὑποφέρουμε; Ὑπάρχει Θεός; Τώρα ἁπλῶς πήγαινα παρακάτω»[64].
«Μήπως, ἀκόμα χειρότερα, τὰ ψυχοτρόπα φάρμακα ἔχουν γίνει ἕνα μέσο κοινωνικοῦ ἐλέγχου, εἰδικὰ ὅσον ἀφορᾶ τοὺς φτωχούς, τοὺς ἄνεργους καὶ τοὺς περιθωριοποιημένους; Τὰ ψυχιατρικὰ φάρμακα συνταγογραφοῦνται πιὸ συχνὰ καὶ σὲ μεγαλύτερες ποσότητες σὲ φτωχὰ ἄτομα, ἰδίως σὲ φτωχὰ παιδιά»[65].
«ἡ τάση πρὸς τὰ βίαια ξεσπάσματα θυμοῦ ἀσφαλῶς ἔχει καὶ κάποιο βιολογικὸ ὑπόβαθρο, ὅπως ὅλες οἱ συμπεριφορές, ἀλλὰ κατὰ κύριο λόγο συνιστᾶ μιὰ ἀντίδραση τοῦ ἀσθενῆ σὲ ἀρνητικὴ καὶ ἀπάνθρωπη μεταχείριση»[66].
«Ἡ τυχαία ἀνακάλυψη τοῦ Μάικλ ὅτι ἡ ἐμβάπτιση σὲ παγωμένο νερὸ εἶναι εὐεργετικὴ ἀποτελεῖ ἕνα παράδειγμα τοῦ ὅτι ἡ πίεση ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πόνου στὴ ζυγαριὰ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει στὸ ἀντίθετό του, τὴν εὐχαρίστηση. Ἡ ντοπαμίνη τοῦ πόνου, ἀντίθετα ἀπ’ ὅ,τι αὐτὴ ποὺ ἐκλύεται ἀπὸ τὴν πίεση ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς εὐχαρίστησης, προκύπτει ἔμμεσα καὶ μπορεῖ νὰ διατηρηθεῖ περισσότερο»[67].
«Ἡ περιοδικὴ ἔκθεση στὸν πόνο χαμηλώνει τὸ φυσικὸ βασικὸ ἐπίπεδο εὐχαρίστησής μας καὶ τελικὰ μᾶς καθιστᾶ λιγότερο εὐάλωτους στὸν πόνο καὶ πιὸ ἱκανοὺς νὰ νιώσουμε εὐχαρίστηση»[68].
«Πόσο παράξενο πράγμα φαίνεται νὰ εἶναι αὐτὸ ποὺ ὀνομάζεται εὐχαρίστηση! Καὶ πόσο περίεργα συνδέεται μὲ τὸν πόνο, ποὺ θεωρεῖται τὸ ἀντίθετό του! Αὐτὰ τὰ δύο δὲ συνυπάρχουν ποτὲ στὸν ἄνθρωπο, κι ὅμως, ἂν βιώσεις τὸ ἕνα, σχεδὸν σίγουρα θὰ βιώσεις καὶ τὸ ἄλλο, σὰν νὰ ἦταν ἑνωμένα ἀπὸ τὸ ἕνα ἄκρο τους … Τὸ ἕνα διαδέχεται τὸ ἄλλο. Αὐτὸ λοιπὸν μοῦ συνέβη κι ἐμένα. Πονοῦσα στὸ πόδι, ἀπὸ τὰ δεσμά, καὶ τώρα φαίνεται πὼς ἦρθε ἡ εὐχαρίστηση»[69].
«Ὅπως ὁ πόνος εἶναι τὸ τίμημα ποὺ καταβάλλουμε γιὰ τὴν εὐχαρίστηση, ἡ εὐχαρίστηση εἶναι ἡ ἀνταμοιβή μας γιὰ τὸν πόνο»[70].
«Ἡ ἄσκηση αὐξάνει πολλοὺς ἀπὸ τοὺς νευροδιαβιβαστὲς ποὺ ἐμπλέκονται στὴ ρύθμιση τῆς καλῆς διάθεσης: ντοπαμίνη, σεροτονίνη, νορεπινεφρίνη, ἐπινεφρίνη, ἐνδοκανναβινοειδῆ, ἐνδογενῆ ὀπιοειδῆ πεπτίδια (ἐνδορφίνες). Συντελεῖ στὴ γέννηση νευρώνων καὶ ἐνισχύει τὰ γλοιακὰ κύτταρα. Ἐξάλλου, μειώνει τὴν πιθανότητα χρήσης ναρκωτικῶν καὶ ἐθισμοῦ σὲ αὐτά»[71].
«τὰ ὑψηλὰ ἐπίπεδα σωματικῆς δραστηριότητας σὲ παιδιὰ γυμνασίου καὶ λυκείου καὶ σὲ νεαροὺς ἐνήλικες συνδέονται μὲ χαμηλότερα ποσοστὰ χρήσης ναρκωτικῶν. Ἐπίσης, ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι ἡ ἄσκηση βοηθάει τοὺς ἐθισμένους νὰ διακόψουν ἢ νὰ μειώσουν τὴ χρήση»[72].
«Δεδομένου ὅτι, ὡς εἶδος, ἔχουμε ἐξελιχθεῖ γιὰ νὰ διασχίζουμε δέκα χιλιόμετρα τὴ μέρα ὥστε νὰ ἀντεπεξερχόμαστε στὸν ἀνταγωνισμὸ γιὰ μιὰ περιορισμένη ποσότητα τροφῆς, ὁ σύγχρονος καθιστικὸς τρόπος ζωῆς εἶναι ἄκρως ἀνθυγιεινός»[73].
«Ὅπως λέω στοὺς ἀσθενεῖς μου, ἂν ἁπλῶς περπατᾶς στὴ γειτονιά σου γιὰ τριάντα λεπτὰ τὴ μέρα, θὰ δεῖς οὐσιαστικὴ διαφορά. Τὰ στοιχεῖα εἶναι ἀδιάσειστα: ἡ ἄσκηση ἔχει βαθύτερη καὶ διαρκέστερη θετικὴ ἐπίδραση στὴ διάθεση, στὸ ἄγχος, στὴ γνωστικὴ λειτουργία, στὰ ἐπίπεδα ἐνέργειας καὶ στὸν ὕπνο ἀπ’ ὅ,τι ὁποιοδήποτε χάπι ποὺ θὰ μποροῦσα νὰ συνταγογραφήσω»[74].
«ἡ ἐπιδίωξη τοῦ πόνου ἔναντι τῆς εὐχαρίστησης ἀντιβαίνει στὴν κουλτούρα μας, ἔρχεται σὲ ἀντίθεση μὲ ὅλα τὰ μηνύματα ὑπὲρ τῆς καλοπέρασης ποὺ εἶναι διάχυτα σὲ τόσο πολλοὺς τομεῖς τῆς σύγχρονης ζωῆς»[75].
«Ἄρα, πρέπει νὰ ἐπιζητοῦμε τὸν πόνο καὶ νὰ τὸν ἐντάσσουμε στὴ ζωή μας»[76].
«Πόνος γιὰ τὴ θεραπεία τοῦ πόνου. Ἄγχος γιὰ τὴ θεραπεία τοῦ ἄγχους. Αὐτὴ ἡ προσέγγιση πάει κόντρα στὴ διαίσθησή μας καὶ ἀντιτίθεται σὲ ὅλα ὅσα ἔχουμε διδαχθεῖ ἐδῶ καὶ 150 χρόνια γιὰ τὴ διαχείριση τῆς ἀσθένειας, τῆς κακουχίας καὶ τῶν ὀδυνηρῶν καταστάσεων»[77].
«ἀντίθετα ἀπ’ ὅ,τι πιστεύαμε, ἔχουμε τὴ δυνατότητα παραγωγῆς νέων ἐγκεφαλικῶν νευρώνων ἀκόμα καὶ στὰ βαθιὰ γεράματα»[78].
«Ὁ συνδυασμὸς τοῦ ἔντονου πόνου/φόβου καὶ τῆς ἀδρεναλίνης ἀποτελεῖ ἰσχυρὸ ναρκωτικό»[79].
«ὁ κίνδυνος ἐθισμοῦ σὲ ὁποιαδήποτε οὐσία ἢ συμπεριφορὰ αὐξάνεται ἀνάλογα μὲ τὴν ἰσχύ, τὴν ποσότητα καὶ τὴ διάρκειά της»[80].
«Αὐτὴ ἡ μονομανία [ἐργασιομανία], ποὺ σήμερα ἀνταμείβεται ἁδρὰ στὶς πλούσιες χῶρες, μπορεῖ νὰ γίνει παγίδα ὅταν ἀποβαίνει εἰς βάρος τῆς βαθιᾶς οἰκειότητας τῶν φιλικῶν καὶ οἰκογενειακῶν μας σχέσεων»[81].
«Εἶμαι πεπεισμένη ὅτι ἡ ἀπόλυτη εἰλικρίνεια δὲ συντελεῖ ἁπλῶς στὸν περιορισμὸ τῆς καταναγκαστικῆς ὑπερκατανάλωσης, ἀλλὰ ἀποτελεῖ καὶ ἀπαραίτητη προϋπόθεση μιᾶς καλῆς ζωῆς»[82].
«Ἡ ἀπόλυτη εἰλικρίνεια – τὸ νὰ λέμε τὴν ἀλήθεια γιὰ τὰ σημαντικὰ καὶ γιὰ τὰ ἀσήμαντα, εἰδικὰ ὅταν αὐτὸ μᾶς ἐκθέτει καὶ μᾶς κοστίζει – παίζει βασικὸ ρόλο ὄχι μόνο στὴν ἀνάρρωση ἀπὸ τὸν ἐθισμό, ἀλλὰ καὶ στὴν προσπάθειά μας νὰ ἔχουμε μιὰ πιὸ ἰσορροπημένη ζωὴ στὸ κορεσμένο ἀπὸ ἀνταμοιβὲς οἰκοσύστημά μας. Ἡ ἀπόλυτη εἰλικρίνεια καρποφορεῖ σὲ πολλὰ ἐπίπεδα. Πρῶτον, προάγει τὴ συναίσθηση τῶν πράξεών μας. Δεύτερον, σφυρηλατεῖ οὐσιαστικὲς ἀνθρώπινες σχέσεις. Τρίτον, ὁδηγεῖ σὲ μιὰ ὑπεύθυνη στάση ἀπέναντι στὸν ἑαυτό μας ὄχι μόνο ἀναφορικὰ μὲ τὸ παρόν, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ μέλλον. Τέταρτον, εἶναι μεταδοτική. Πέμπτον, μπορεῖ νὰ προλάβει τὴν ἀνάπτυξη κάποιου μελλοντικοῦ ἐθισμοῦ»[83].
«Γιὰ νὰ σκοτωθοῦν οἱ Σειρῆνες, ἔπρεπε κάποιος νὰ τὶς ἀκούσει καὶ νὰ ἐπιζήσει γιὰ νὰ διηγηθεῖ τὸ κατόρθωμά του. Ὁ Ὀδυσσέας τὶς κατατρόπωσε διηγούμενος τὸ ριψοκίνδυνο πέρασμά του ἀπὸ τὰ λημέρια τους. Τὶς σκότωσε μέςῳ τῆς ἀφήγησης. Ὁ μῦθος τοῦ Ὀδυσσέα ἀναδεικνύει μιὰ βασικὴ συνιστῶσα τῆς ἀλλαγῆς συμπεριφορᾶς: μέςῳ τῆς ἀφήγησης τῶν βιωμάτων μας, τὰ θέτουμε ὑπὸ τὸν ἔλεγχό μας. Ἡ εἰλικρινὴς ἀποκάλυψη τῶν βιωμάτων μας, στὸ πλαίσιο εἴτε τῆς ψυχοθεραπείας, εἴτε τῆς συνομιλίας μὲ ἕναν ὑποστηρικτὴ ἀπὸ τοὺς ΑΑ [Ἀνώνυμους Ἀλκοολικούς], εἴτε τῆς ἐξομολόγησης σὲ ἕνα ἱερέα, εἴτε τῆς ἐκμυστήρευσης σὲ ἕναν φίλο, εἴτε τῆς καταγραφῆς σὲ ἕνα ἡμερολόγιο, μᾶς ἐπιτρέπει νὰ σχηματίσουμε μιὰ ἀνάγλυφη εἰκόνα τῆς συμπεριφορᾶς μας καὶ ἐνίοτε νὰ τὴν ἀντιληφθοῦμε γιὰ πρώτη φορά. Αὐτὸ ἰσχύει ἰδιαίτερα γιὰ τὶς ἐν μέρει αὐτοματοποιημένες καὶ ἀσυναίσθητες συμπεριφορές»[84].
«Ὁ προμετωπιαῖος φλοιὸς εἶναι τὸ πρόσθιο τμῆμα τοῦ ἐγκεφάλου μας, ἀκριβῶς πίσω ἀπὸ τὸ μέτωπό μας, καὶ ἐμπλέκεται στὴ λήψη ἀποφάσεων, στὴ ρύθμιση τῶν συναισθημάτων καὶ στὸν σχεδιασμὸ γιὰ τὸ μέλλον, μεταξὺ ἄλλων πολύπλοκων διεργασιῶν. Ἐπίσης, παίζει βασικὸ ρόλο στὴν ἱκανότητα ἀφήγησης»[85].
«Ὅπως ἐπιβεβαιώνουν τὰ βιώματα τῶν ἀνθρώπων ποὺ βρίσκονται σὲ ἀνάρρωση, τὸ νὰ λέμε τὴν ἀλήθεια μπορεῖ νὰ ἀλλάξει τὸν ἐγκέφαλο»[86].
«Ἡ εἰλικρίνεια προσελκύει τοὺς ἀνθρώπους, εἰδικὰ ὅταν εἴμαστε πρόθυμοι νὰ ἀποκαλύψουμε τὶς ἀδυναμίες μας. Αὐτὸ πάει κόντρα στὴ διαίσθησή μας, ἐπειδὴ ὑποθέτουμε ὅτι ἡ ἀποκάλυψη τῶν λιγότερο ἐπιθυμητῶν ὄψεων τοῦ ἑαυτοῦ μας θὰ διώξει μακριά μας τοὺς συνανθρώπους μας. Καὶ εἶναι λογικὸ νὰ ὑποθέτουμε ὅτι οἱ ἄλλοι θὰ ἀπομακρυνθοῦν ἂν μάθουν τὰ ἐλαττώματα καὶ τὶς ἐπιλήψιμες πράξεις μας. Στὴν πραγματικότητα, ὅμως, συμβαίνει τὸ ἀντίθετο. Οἱ ἄνθρωποι ἔρχονται πιὸ κοντά μας. Βλέπουν νὰ καθρεφτίζεται στὸν ἐλαττωματικό μας χαρακτῆρα ὁ δικός τους εὐάλωτος καὶ ἐπιλήψιμος ἑαυτός»[87].
«Ἡ βαθιὰ οἰκειότητα εἶναι πηγὴ ντοπαμίνης. Ἡ ὀξυτοκίνη, μιὰ ὁρμόνη ποὺ παίζει μεγάλο ρόλο στὸν ἔρωτα, στὸν ψυχικὸ δεσμὸ τῆς μητέρας μὲ τὸ παιδὶ καὶ στὴν ἰσόβια δέσμευση μὲ ἕναν ἐρωτικὸ σύντροφο, συνδέεται μὲ τοὺς ὑποδοχεῖς τῶν νευρώνων ποὺ ἐκλύουν ντοπαμίνη στὴν ὁδὸ ἀνταμοιβῆς τοῦ ἐγκεφάλου καὶ αὐξάνει τὴ διέγερση τοῦ συστήματος ἀνταμοιβῆς»[88].
«Ἡ εἰλικρίνεια συσφίγγει τὶς ἀνθρώπινες σχέσεις, ἀντίθετα ἀπὸ τὴν καταναγκαστικὴ ὑπερκατανάλωση ἀγαθῶν ὑψηλῆς ντοπαμίνης. Ἡ δεύτερη ὁδηγεῖ στὴν ἀπομόνωση καὶ στὴν ἀδιαφορία ἀπέναντι στοὺς ἄλλους, καθὼς τὸ ναρκωτικὸ ὑποκαθιστᾶ τὴν ἀνταμοιβὴ ποὺ ἀποκομίζουμε ἀπὸ τὶς σχέσεις μας μὲ τοὺς συνανθρώπους μας»[89].
«Οἱ ἱστορίες ποὺ ἀφηγούμαστε ἀναφορικὰ μὲ τὴ ζωή μας δὲν ἀποτελοῦν ἁπλῶς ἕνα μέσο ἀξιολόγησης τοῦ παρελθόντος μας, ἀλλὰ καὶ ἕνα μέσο διαμόρφωσης τῆς μελλοντικῆς συμπεριφορᾶς μας»[90].
«Ὁ καλὸς ψυχοθεραπευτὴς ὀφείλει, μεταξὺ ἄλλων, νὰ βοηθάει τοὺς ἀσθενεῖς νὰ ἀφηγοῦνται θεραπευτικὲς ἱστορίες. Ἂν ἡ αὐτοβιογραφικὴ ἀφήγηση εἶναι ἕνα ποτάμι, ἡ ψυχοθεραπεία εἶναι τὸ ὄργανο χαρτογράφησης αὐτοῦ τοῦ ποταμιοῦ καὶ ἐνίοτε τὸ μέσο ἐκτροπῆς τοῦ ροῦ του»[91].
«Ἐμεῖς ποὺ φροντίζουμε τὴν ψυχικὴ ὑγεία δίνουμε ἰδιαίτερο βάρος στὴ συναισθηματικὴ κατανόηση, ἀλλὰ παραβλέπουμε τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ συναισθηματικὴ κατανόηση χωρὶς ἀναγνώριση τῆς εὐθύνης συνιστᾶ μιὰ μυωπικὴ προσέγγιση γιὰ τὴν ἀνακούφιση τῆς ὀδύνης. Ἂν ὁ θεραπευτὴς καὶ ὁ ἀσθενὴς ἐμμένουν σὲ μιὰ ἀφήγηση ὅπου ὁ ἀσθενὴς ἀποτελεῖ μονίμως τὸ θῦμα δυνάμεων ποὺ ἀδυνατεῖ νὰ ἐλέγξει, πιθανότατα ὁ ἀσθενὴς θὰ συνεχίσει νὰ θυματοποιεῖται»[92].
«Ἡ σελίδα του στὸ Facebook ἐλάχιστα ἀντικατόπτριζε τὴν πραγματική του ζωή. Ὅταν ἡ εἰκόνα ποὺ προβάλλουμε δὲν ἀνταποκρίνεται στὰ βιώματά μας, τείνουμε νὰ νιώθουμε ἀπομονωμένοι καὶ πλασματικοί, πλαστοὶ σὰν τὶς πλαστὲς εἰκόνες ποὺ ἔχουμε δημιουργήσει»[93].
«Συναντῶ συχνὰ στὴν κλινική μου πρακτικὴ περιπτώσεις στὶς ὁποῖες ἕνα μέλος μιᾶς οἰκογένειας μπαίνει στὴν ἀνάρρωση ἀπὸ κάποιον ἐθισμό, γιὰ νὰ ἀκολουθήσει σύντομα τὰ χνάρια του ἕνα ἄλλο μέλος. Ὁ ἕνας σύζυγος κόβει τὸ ποτό, καὶ ὁ ἄλλος τὶς ἐξωσυζυγικὲς σχέσεις. Οἱ γονεῖς κόβουν τὸ χόρτο, καὶ τὰ παιδιά τους κάνουν τὸ ἴδιο»[94].
«Τὸ αἴσθημα ἀφθονίας δὲν πηγάζει ἀπὸ τὸν ὑλικὸ κόσμο. Ἂν πιστεύεις σὲ κάτι ἢ ἐργάζεσαι γιὰ κάτι πέρα ἀπὸ τὸν ἑαυτό σου, καὶ ἂν ἐπιδιώκεις οὐσιαστικὲς ἀνθρώπινες σχέσεις καὶ μιὰ ζωὴ γεμάτη νόημα, μπορεῖς νὰ προάγεις τὴν κοινωνικὴ συνοχὴ καὶ νὰ ἔχεις μιὰ νοοτροπία ἀφθονίας ἐν μέςῳ ὑλικῆς ἐξαθλίωσης. Οἱ οὐσιαστικὲς ἀνθρώπινες σχέσεις καὶ ἡ πληρότητα προσωπικοῦ νοήματος προϋποθέτουν τὴν ἀπόλυτη εἰλικρίνεια»[95].
«Οἱ ἀσθενεῖς μου μὲ ἔχουν διδάξει πὼς ἡ εἰλικρίνεια αὐξάνει τὴν ἐπίγνωση, δημιουργεῖ πιὸ ἱκανοποιητικὲς σχέσεις, μᾶς ἐφοδιάζει μὲ μιὰ πιὸ αὐθεντικὴ αὐτοβιογραφικὴ ἀφήγηση, ἐνισχύοντας ἔτσι τὴν ὑπευθυνότητά μας, καὶ ἐνισχύει τὴν ἱκανότητά μας νὰ καθυστεροῦμε τὴν ἱκανοποίησή μας. Ἐπίσης, μπορεῖ νὰ λειτουργήσει προληπτικὰ κατὰ τοῦ ἐθισμοῦ»[96].
«Τὸ νὰ λέμε τὴν ἀλήθεια εἶναι δύσκολο, ἀλλὰ πρόκειται γιὰ ἕνα ἐκπληκτικὰ εὔχρηστο ἐργαλεῖο ποὺ βρίσκεται στὴ διάθεση ὅλων. Καθένας μας μπορεῖ νὰ ξυπνήσει ἕνα πρωὶ καὶ νὰ πεῖ: ‘Σήμερα δὲ θὰ πῶ κανένα ψέμα’, καί, κάνοντας τὰ λόγια του πράξη, νὰ ἀλλάξει πρὸς τὸ καλύτερο ὄχι ἁπλῶς τὴν προσωπική του ζωή, ἀλλὰ καὶ τὸν κόσμο ὁλόκληρο»[97].
«Ἡ ντροπὴ ἀναφορικὰ μὲ τὴν καταναγκαστικὴ ὑπερκατανάλωση δὲν εἶναι καθόλου ἁπλὸ ζήτημα. Μπορεῖ νὰ γίνει μέσο διαιώνισης τῆς συγκεκριμένης συμπεριφορᾶς, ἀλλὰ καὶ ἔναυσμα διακοπῆς της»[98].
«Στὸν χῶρο τῆς ψυχολογίας γίνεται μιὰ διάκριση ἀνάμεσα στὸ συναίσθημα τῆς ντροπῆς καὶ σὲ αὐτὸ τῆς ἐνοχῆς: ἡ ντροπὴ μᾶς κάνει νὰ νιώθουμε ἄσχημα γιὰ τὸν ἑαυτό μας· ἡ ἐνοχὴ μᾶς κάνει νὰ νιώθουμε ἄσχημα γιὰ τὶς πράξεις μας χωρὶς νὰ βλέπουμε ἀρνητικὰ τὸν ἑαυτό μας. Ἡ ντροπὴ εἶναι ἕνα δυσπροσαρμοστικὸ συναίσθημα. Ἡ ἐνοχὴ εἶναι ἕνα προσαρμοστικὸ συναίσθημα»[99].
«Ἂν οἱ ἄλλοι ἀντιδράσουν ἀπορρίπτοντας, κατηγορῶντας ἢ ἀποφεύγοντάς μας, νιώθουμε αὐτὸ ποὺ ὀνομάζω καταστροφικὴ ντροπή. Ἡ καταστροφικὴ ντροπὴ βαθαίνει τὸ αἴσθημα τῆς ντροπῆς καὶ μᾶς ὠθεῖ νὰ διαιωνίσουμε τὴ συμπεριφορὰ ποὺ ἀρχικὰ ὁδήγησε στὴν ντροπή. Ἂν οἱ ἄλλοι ἀντιδράσουν μὲ κατανόηση καὶ διάθεση νὰ μᾶς καθοδηγήσουν πρὸς τὴ λύτρωση/ἀνάρρωση, νιώθουμε φιλοκοινωνικὴ ντροπή. Ἡ φιλοκοινωνικὴ ντροπὴ ἀπαλύνει τὸ βίωμα τῆς ντροπῆς καὶ μᾶς βοηθάει νὰ διακόψουμε ἢ νὰ μειώσουμε τὴ συμπεριφορὰ ποὺ τὴν προκάλεσε»[100].
«Ὅταν γνωρίσω τὴν προσωπικὴ ἱστορία ἑνὸς ἀσθενῆ, τὶς δυνάμεις ποὺ συνδιαμόρφωσαν τὸ πρόσωπο ποὺ βρίσκεται ἐνώπιόν μου, ἡ ἀντιπάθεια ἐξατμίζεται ἀπὸ τὴ θερμότητα τῆς συναισθηματικῆς κατανόησης. Πρέπει νὰ νοιαστεῖς γιὰ κάποιον γιὰ νὰ τὸν κατανοήσεις ἀληθινά»[101].
«Μελέτες δείχνουν ὅτι τὰ ἐνεργὰ μέλη θρησκευτικῶν ὀργανώσεων παρουσιάζουν κατὰ μέσο ὅρο χαμηλότερα ποσοστὰ κατάχρησης οἰνοπνευματωδῶν καὶ ναρκωτικῶν»[102].
«Ἡ φιλοκοινωνικὴ ντροπὴ βασίζεται στὴν ἰδέα ὅτι ἡ ντροπὴ εἶναι χρήσιμη καὶ σημαντικὴ γιὰ τὴν εὔρυθμη λειτουργία μιᾶς κοινότητας. Χωρὶς τὴν ντροπή, ἡ κοινωνία θὰ διολίσθαινε στὸ χάος. Ἄρα, εἶναι πρόσφορο καὶ καλὸ νὰ νιώθουμε ντροπὴ γιὰ τὶς ἀτασθαλίες μας. Ἡ φιλοκοινωνικὴ ντροπὴ βασίζεται ἐπίσης στὴν ἰδέα ὅτι ὅλοι ἔχουμε ἐλαττώματα, κάνουμε λάθη καὶ χρειαζόμαστε συγχώρεση»[103].
«Ἂν δίνουμε λογαριασμὸ στὸν ἑαυτό μας, μποροῦμε νὰ ἀξιώσουμε ἀπὸ τοὺς ἄλλους νὰ δώσουν λογαριασμὸ σὲ ἐμᾶς. Ἀντὶ νὰ ντροπιάσουμε τὸν ἄλλο, μποροῦμε νὰ μετουσιώσουμε τὴν ντροπή του σὲ φιλότιμο»[104].
«Τὰ συλλογικὰ ἀγαθὰ ἀπειλοῦνται ἀπὸ περιστασιακοὺς συμμετέχοντες, κοινῶς ‘περαστικούς’, ποὺ ἐπιχειροῦν νὰ ἐπωφεληθοῦν ἀπὸ τὴν ὁμάδα χωρὶς νὰ ἔχουν ἐπαρκῆ συμμετοχὴ στὴν κοινότητα - ἀνήκουν καὶ δὲν ἀνήκουν σὲ αὐτή»[105].
«Οἱ ‘πιὸ αὐστηρὲς ἐκκλησίες’ ἀποκτοῦν περισσότερους ὀπαδοὺς καὶ γενικὰ εἶναι πιὸ ἐπιτυχημένες ἀπὸ αὐτὲς ποὺ ἐπιβάλλουν λιγότερες δεσμεύσεις ἐπειδὴ ξετρυπώνουν τοὺς ‘περαστικούς’ καὶ προσφέρουν πιὸ ἀξιόλογα ἀποκλειστικὰ ὀφέλη»[106].
«Πρέπει νὰ ἀποδεχόμαστε εὐχαρίστως τὴν ντροπή μας καὶ νὰ ἔχουμε τὸ φιλότιμο νὰ ἐπανορθώσουμε»[107].
«Μαθαίνουμε καὶ ὡριμάζουμε μαζί»[108].
«Ἡ ἀμοιβαία εἰλικρίνεια ἀποκλείει τὴν ντροπὴ καὶ ὁδηγεῖ σὲ ἔκρηξη ἐνδόμυχης οἰκειότητας, ἕνα ξεχείλισμα ζεστασιᾶς ποὺ πηγάζει ἀπὸ μιὰ βαθιὰ συναισθηματικὴ σύνδεση μὲ τοὺς ἄλλους, αὐτὴ ποὺ προκύπτει ὅταν γινόμαστε ἀποδεκτοὶ παρὰ τὰ ἐλαττώματά μας. Ἡ βαθιὰ ἐπαφὴ ποὺ λαχταροῦμε δὲν ἐπιτυγχάνεται χάρη στὴν τελειότητά μας, ἀλλὰ χάρη στὴν προθυμία μας νὰ συνεργαστοῦμε μὲ τοὺς ἄλλους γιὰ νὰ ἐπανορθώσουμε τυχὸν σφάλματά μας»[109].
«Ἔτσι, καταφεύγουμε στὶς ἀναρίθμητες εὐχάριστες ἀποδράσεις ποὺ μᾶς εἶναι διαθέσιμες σήμερα: μοδᾶτα κοκτέιλ, τὸ οἰκοσύστημα τῶν μέσων κοινωνικῆς δικτύωση, ἀδιάκοπη παρακολούθηση τηλεριάλιτι, ἕνα βράδυ διαδικτυακοῦ πορνό, πατατάκια καὶ φαστφούντ, βιντεοπαιχνίδια ποὺ μᾶς μεταφέρουν σὲ τεχνητοὺς κόσμους, δευτέρας διαλογῆς μυθιστορήματα μὲ βαμπίρ … Ὁ κατάλογος δὲν ἔχει τέλος. Οἱ ἐθιστικὲς οὐσίες καὶ συμπεριφορὲς παρέχουν τὴν ἀνάπαυλα, ἀλλὰ μακροπρόθεσμα ἐπιδεινώνουν τὰ προβλήματά μας»[110].
«Σὲ παροτρύνω νὰ βρεῖς ἕναν τρόπο νὰ προσηλωθεῖς ἀπόλυτα στὴ ζωὴ ποὺ σοῦ ἔχει δοθεῖ· νὰ πάψεις νὰ τρέχεις νὰ ξεφύγεις ἀπὸ τὴν ὅποια κατάσταση προσπαθεῖς νὰ ἀποδράσεις· νὰ σταθεῖς, νὰ κάνεις μεταβολὴ καὶ νὰ ἀναγνωρίσεις τὸ πρόβλημα, ὅποιο κι ἂν εἶναι»[111].
«Οἱ ὑγιεῖς πρακτικὲς διαμορφώνονται μέρα μὲ τὴ μέρα»[112].
«Ἡ ἀδυσώπητη ἐπιδίωξη τῆς εὐχαρίστησης (καὶ ἡ ἀποφυγὴ τοῦ πόνου) ὁδηγεῖ στὸν πόνο. Ἡ ἀνάρρωση ξεκινᾶ μὲ τὴν ἀποχή … Ὁ αὐτοπεριορισμὸς δημιουργεῖ πραγματικὸ καὶ μεταγνωστικὸ χῶρο ἀνάμεσα στὴν ἐπιθυμία καὶ στὴν κατανάλωση καὶ ἀποτελεῖ μιὰ ἀναγκαιότητα στὸν σύγχρονο κόσμο μας, ποὺ εἶναι πλημμυρισμένος στὴν ντοπαμίνη … Ἡ πίεση ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πόνου χαμηλώνει τὸ φυσικὸ βασικὸ ἐπίπεδο εὐχαρίστησής μας καὶ τελικὰ μᾶς καθιστᾶ λιγότερο εὐάλωτους στὸν πόνο καὶ πιὸ ἱκανοὺς νὰ νιώσουμε εὐχαρίστηση … Ἡ ἀπόλυτη εἰλικρίνεια προάγει τὴν ἐπίγνωση, αὐξάνει τὴν ἐνδόμυχη οἰκειότητα καὶ σφυρηλατεῖ μιὰ νοοτροπία ἀφθονίας. Ἡ φιλοκοινωνικὴ ντροπὴ ἐπιβεβαιώνει ὅτι ἀνήκουμε στὴν ἀνθρώπινη φυλή. Ἀντὶ νὰ τρέχουμε νὰ ξεφύγουμε ἀπὸ τὸν κόσμο, μποροῦμε νὰ ἀποδράσουμε μέσῳ τῆς ἀπόλυτης προσήλωσης σὲ αὐτόν»[113].
[1] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 17.
[2] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 23.
[3] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 25.
[4] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 27.
[5] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 34.
[6] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 35.
[7] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 36.
[8] Φίλιπ Ρίφ, παρά: Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 41.
[9] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 42.
[10] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 44.
[11] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 44.
[12] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 45.
[13] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 46.
[14] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 48.
[15] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 50.
[16] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 51.
[17] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 54.
[18] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 54.
[19] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 54.
[20] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 55.
[21] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 57.
[22] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 57.
[23] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 59.
[24] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 59.
[25] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 59-60.
[26] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 64.
[27] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 65.
[28] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 67.
[29] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 67.
[30] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 71.
[31] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 74-75.
[32] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 79.
[33] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 80.
[34] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 82.
[35] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 82.
[36] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 86.
[37] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 86.
[38] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 86.
[39] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 87.
[40] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 88.
[41] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 90.
[42] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 91.
[43] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 91.
[44] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 93.
[45] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 94-95.
[46] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 95.
[47] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 95.
[48] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 96.
[49] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 98.
[50] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 98.
[51] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 98.
[52] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 99.
[53] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 100.
[54] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 104.
[55] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 104.
[56] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 104.
[57] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 106.
[58] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 108.
[59] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 109.
[60] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 110.
[61] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 119.
[62] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 120.
[63] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 123.
[64] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 124.
[65] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 124.
[66] Ἔντ Λέβιν, παρά: Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 125.
[67] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 134.
[68] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 134.
[69] Πλάτωνος, Φαίδων, παρά: Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 136.
[70] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 136.
[71] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 139.
[72] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 139.
[73] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 140.
[74] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 141.
[75] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 141.
[76] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 141.
[77] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 148.
[78] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 150.
[79] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 152.
[80] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 155.
[81] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 157.
[82] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 159.
[83] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 163.
[84] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 163.
[85] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 165.
[86] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 165.
[87] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 168.
[88] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 170.
[89] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 170.
[90] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 172.
[91] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 172.
[92] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 173.
[93] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 176.
[94] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 178.
[95] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 181.
[96] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 188.
[97] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 188.
[98] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 189.
[99] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 189.
[100] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 189.
[101] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 191.
[102] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 195.
[103] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 197.
[104] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 198.
[105] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 199.
[106] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 201.
[107] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 204.
[108] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 205.
[109] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 206.
[110] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 210.
[111] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 212.
[112] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 212.
[113] Anna Lembke, Ἡ γενιὰ τῆς ντοπαμίνης. Ἀναζητῶντας ἰσορροπία τὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολαύσεων (Ἀθήνα: Πατάκης, 2023), ebook, σ. 214.
