Περί ὀργῆς Β'

Ἰωάννου Κ. Ἀγγελοπούλου

ΠΕΡΙ ΟΡΓΗΣ Β΄

περιοδικὸ Παρεμβολὴ 118/2016

1. Εἴδαμε στὸ προηγούμενο τεῦχος τὴν ἔννοια τοῦ θυμοῦ καὶ τῆς ὀργῆς, τὰ αἴτια δημιουργίας τους καθὼς καὶ τὶς ἐπιπτώσεις τους στὴν ζωὴ τῶν ἀνθρώπων. Στὸ σημερινὸ τεῦχος θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὴν ἀντιμετώπιση τοῦ διεστραμμένου - ἐμπαθοῦς θυμοῦ.

2. Πῶς ἀντιμετωπίζεται ὁ διεστραμμένος θυμός; Κατὰ πρῶτον πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι πρόκειται περὶ μιᾶς ἐμφύτου δυνάμεως τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου καὶ κατὰ συνέπεια δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ξεριζωθεῖ, παρὰ μόνον νὰ προσανατολισθεῖ καὶ ἀπὸ ἀρνητικὴ καὶ καταστροφικὴ δύναμη νὰ καταστεῖ θετικὴ καὶ δημιουργική. Ἀπαιτεῖται νὰ παραμένει γιὰ τὸν σκοπὸ ποὺ μᾶς ἐδόθη: νὰ ἀντιστεκόμαστε ἀνυποχώρητα στὸ κακό, τὴν ἁμαρτία καὶ τὸν διάβολο καὶ νὰ ἀναλαμβάνουμε μὲ ζέση τὸν κόπο τῶν ἀρετῶν.

3. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης μὲ περισσὴ εὐθυκρισία ἐπισημαίνει ὅτι ἡ ὀργὴ καὶ ὁ θυμὸς προέρχονται ἀπὸ πολλὲς καὶ ποικίλες αἰτίες. Κατὰ συνέπεια πρὶν ἀρχίσουμε τὴν θεραπεία αὐτοῦ τοῦ πάθους θὰ πρέπει νὰ ἔχουμε ἀνακαλύψει τὴν συγκεκριμένη ρίζα του. «Ὅπως ὁ πυρετὸς τοῦ σώματος εἶναι μὲν ἕνας, ἀλλὰ ἔχει πολλὲς αἰτίες, ἔτσι καὶ ἡ ζέση τοῦ θυμοῦ ἔχει πολλὲς καὶ διάφορες αἰτίες καὶ ἀφορμές ... Πρώτη θεραπεία θὰ εἶναι νὰ γνωρίσουμε τὴν αἰτία τοῦ πάθους, γιατὶ ἐὰν τὴν βροῦμε θὰ μπορέσουμε νὰ λάβουμε τὸ κατάλληλο φάρμακο ἐκ μέρους τῆς θείας Προνοίας καὶ τῶν πνευματικῶν ἰατρῶν» (Ἰωάννου Σιναΐτου, Κλῖμαξ, Λόγ. Η', Ἀθῆναι: Ἀστήρ, 1979, σ. 73). «Γιὰ νὰ θεραπευθεῖ ... ἀπὸ τὴν ὀργὴ ὁ ἄνθρωπος, εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ἔχει νικήσει τὰ πάθη ποὺ συνδέονται μὲ τὴν ἐπιθυμία, καὶ ἰδιαίτερα τὴν γαστριμαργία, τὴν πορνεία καὶ τὴ φιλαργυρία ποὺ ἀποτελοῦν συχνὲς αἰτίες τοῦ συγκεκριμένου πάθους. Εἶναι ἐπίσης σημαντικὸ νὰ ἐφαρμόζει ἔμπρακτα τὶς ἀρετὲς ποὺ ἀντιτάσσονται σ' αὐτά» (Jean Claude Larcet, Ἡ θεραπευτικὴ τῶν πνευματικῶν νοσημάτων, τόμ. Β', Ἀθήνα: Ἀποστολικὴ Διακονία, 2008, σ. 318).

4. Ἡ αἰτιολόγηση τῆς ἄσχημης συμπεριφορᾶς τῶν ἄλλων συχνὰ δίδει τόπο στὴν ὀργὴ καὶ τοποθετεῖ τὰ γεγονότα στὶς ἀληθινές τους διαστάσεις. Μποροῦμε, ἐπὶ παραδείγματι, νὰ σκεφθοῦμε ὅτι μιὰ ἀπότομη ἢ ἀπρεπὴς συμπεριφορὰ κάποιου ὀφείλεται εἴτε στὴν κούραση τῆς ἡμέρας, εἴτε σὲ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζει καὶ ἐμεῖς ἀγνοοῦμε. Αὐτὲς οἱ καλὲς σκέψεις (ἀγαθοὶ λογισμοί) σμικρύνουν καὶ ἐκμηδενίζουν τὰ ἀρνητικὰ λεγόμενα ἢ πραττόμενα κάποιου, ἀφοῦ ἐσωτερικῶς τὸν ἔχουμε δικαιολογήσει καὶ συγχωρήσει.

5. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, σχετικῶς μὲ τὸν θυμό, μᾶς συμβουλεύει: «ὁ ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργισμῷ ὑμῶν» (Ἐφεσ. 4: 26). Ἡ συμβουλὴ αὐτὴ εἶναι ὄντως σοφή. Ὁ ἄνθρωπος εὐκολώτερα συγχωρεῖ καὶ συμφιλιώνεται ἀμέσως μετὰ τὴν ρήξη, παρὰ μετὰ τὴν παρέλευση ἱκανοῦ χρόνου. Ὁ χρόνος λειτουργεῖ ἀρνητικὰ γιὰ τὴν συμφιλίωση, γιατὶ δίδει τόπο στοὺς πονηροὺς λογισμοὺς νὰ ἀναζωογονοῦν τὴν ἐχθρότητα καὶ νὰ αὐξάνουν διὰ τῆς φαντασίας τὸν θυμὸ πρὸς τὸν θίξαντα ἡμᾶς. Ἔτσι ἡ ψύχρανση τῶν σχέσεων γίνεται μεγαλυτέρα. Ὁ ἅγιος Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης, ἑρμηνεύοντας τὴν ρήση τοῦ Ἀποστόλου Παύλου τονίζει τὰ ἑξῆς: «Ἐπειδὴ ὅταν ὁ θυμὸς πάρει τὰ ἡνία τοῦ λογισμοῦ συχνὰ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο ἔξω ἀπὸ τοὺς ὅρους τῆς φύσεώς του, γι' αὐτὸ θεραπεία ὄχι μόνον ἄριστη ἀλλὰ καὶ τάχιστη ἐπινόησε ὁ Παῦλος λέγοντας ὁ ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργισμῷ ὑμῶν. Δηλαδὴ πρὶν δύσει ὁ ἥλιος νὰ γνωρίσετε τὴν φύση σας, νὰ σβήσετε τὸν θυμό, νὰ καταστείλετε τὸ ἐχθρικὸ φρόνημα, νὰ ἀγκαλιάσετε τὴν συγγένεια μὲ τὸν συνάνθρωπο, ποὺ καὶ τὰ θηρία τηροῦν μεταξύ τους, γιὰ νὰ μὴν μεσολαβήσει ἡ νύκτα καὶ γίνει τὸ πάθος ἀγιάτρευτο» (Ἰσιδώρου Πηλουσιώτου, Ἐπιστολαί, Β' 189 PG 78, 640).

6. Πολλὴ βοηθητικὴ ἀποδεικνύεται καὶ ἡ ἀποφυγὴ τῶν ποικίλων αἰτίων, τὰ ὁποῖα μᾶς ὁδηγοῦν στὴν διεστραμμένη καὶ καταστροφικὴ ὀργή. Καὶ ὅταν, πάλι, οἱ ἀφορμὲς πρὸς ὀργὴ παρουσιάζονται ξαφνικὰ μπροστά μας τότε νὰ ἀκολουθοῦμε τὴν συμβουλὴ τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου: «ἔστω πᾶς ἄνθρωπος ταχὺς εἰς τὸ ἀκοῦσαι, βραδὺς εἰς τὸ λαλῆσαι, βραδὺς εἰς ὀργήν» (Ἰακ. 1: 19).

7. Σημαντικὰ ὅπλα κατὰ τοῦ θυμοῦ εἶναι ἡ ταπείνωση καὶ τὸ κατὰ Θεὸν πένθος τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ταπεινόφρων εἶναι καὶ πρᾶος πρὸς τοὺς ἄλλους, ἀφοῦ συχνὰ ὀργιζόμαστε ἐναντίον τῶν ἄλλων ἕνεκα τοῦ ἐγωισμοῦ μας. Ἂς θυμηθοῦμε τὸν Κύριο ποὺ ἔλεγε: «πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ» (Ματθ. 11: 29). Ἀκόμη ἡ μετάνοια, τὸ κατὰ Θεὸν πένθος τοῦ χριστιανοῦ, ἐξαλείφει τὸν θυμό. Διδάσκει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος: «Ὅπως τὸ νερὸ σβήνει τὴν φωτιὰ τελείως, ἔτσι καὶ τὰ δάκρυα τοῦ ἀληθινοῦ πένθους σβήνουν ἐκ φύσεως κάθε φλόγα ὀξυχολίας καὶ θυμοῦ» (Κλῖμαξ, Λόγ. Η' Ἀθῆναι: Ἀστήρ, 1979, σ. 70).

8. Τέλος, νὰ σημειώσουμε ὅτι, ὅπως γίνεται καὶ μὲ τὶς ὑπόλοιπες ἀρετές, ἡ ἀοργησία ἀναπτύσσεται ἐντὸς ἡμῶν σταδιακῶς καὶ κατόπιν συντονισμένου ἀγῶνος, συνεργούσης τῆς θείας Χάριτος. Ἡ πραότης ἀποτελεῖ καρπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Γαλ. 5: 23). Σημειώνει καὶ πάλι ὁ ἅγιος Ἰωάννης: «ἀρχὴ τῆς ἀοργησίας εἶναι ἡ σιωπὴ τοῦ στόματος, ἐνῷ ἡ καρδιά μας ταράσσεται (ἀπὸ τὸν θυμό)· μεσότητα εἶναι ἡ σιωπὴ τῶν λογισμῶν μὲ μικρὴ ταραχὴ τῆς ψυχῆς μας καὶ τελειότητα εἶναι νὰ ὑπάρχει σταθερὴ γαλήνη μέσα μας, ἐνῷ πνέουν ἀκάθαρτοι ἄνεμοι τοῦ θυμοῦ γύρω μας» (Κλῖμαξ, Λόγ. Η', 4, Ἀθῆναι: Ἀστήρ, 1979, σ. 70).

Ἐνδεικτικὴ βιβλιογραφία

Ὁ θυμός, ἡ ὀργὴ καὶ ἡ θεραπεία τους, Ἀθήνα: Ἑτοιμασία, 2005. Jean Claude Larcet, Ἡ θεραπευτικὴ τῶν πνευματικῶν νοσημάτων, τόμ. Β', Ἀθήνα: Ἀποστολικὴ Διακονία, 2008.