Ἰδεολογία κατὰ Ἐπιστήμης; Ὄχι, δὲν θὰ πάρουμε!
π. Βασίλειος Θερμός
Λίγοι ἔμαθαν στὴ χώρα μας τὴν εἴδηση ποὺ ἀνακοινώθηκε τὸν περασμένο Ἰούλιο: τὸ κέντρο Τάβιστοκ καὶ Πόρτμαν στὸ Λονδῖνο, μοναδικὸ στὴ χώρα, ὑπεύθυνο γιὰ ζητήματα ταυτότητας φύλου παιδιῶν καὶ ἐφήβων, θὰ κλείσει τὴν ἄνοιξη τοῦ 2023! Γιατί; Ἐπειδὴ ἀκολουθοῦσε μιὰ ἐπιβεβαιωτικὴ στρατηγικὴ ὡς πρὸς τὴν ἀλλαγὴ φύλου, ἡ ὁποία πιθανολογεῖται σφόδρα ὅτι βλάπτει παρὰ ὠφελεῖ τὰ συμφέροντα τῶν ἀνηλίκων.
Ἀλλὰ ἂς τὰ πάρουμε μὲ τὴ σειρά. Ἡ ἐν λόγῳ μονάδα, παράρτημα τοῦ περίφημου καὶ ἱστορικοῦ παιδοψυχιατρικοῦ κέντρου Τάβιστοκ, ξεκίνησε τὸ 1989 νὰ δέχεται παιδιὰ καὶ ἐφήβους, ἀπὸ ὁλόκληρη τὴ Βρετανία, ποὺ αἰσθάνονταν δυσφορία μὲ τὸ βιολογικό τους φῦλο. Στὰ χρόνια ποὺ πέρασαν ἡ αὔξηση τῶν παραπομπῶν ὑπῆρξε τρομακτική: ἀπὸ 97 ἄτομα τὸ 1997 ἔφτασε τὰ 2.519 τὸ 2018! Φυσικὰ οἱ λίστες ἀναμονῆς ὑπῆρξαν πολὺ μακρές.
Αὐτὸ δὲν ὑπῆρξε τὸ πρόβλημα τοῦ κέντρου καθὼς ἡ τάση ἦταν παγκόσμια. Στὴ Σουηδία τὰ κορίτσια ἡλικίας 13 ἕως 17 ἐτῶν ποὺ θέλουν νὰ γίνουν ἀγόρια παρουσίασαν αὔξηση κατὰ 1.500% μεταξὺ 2008 καὶ 2018! Πάντως ἡ τότε ὑπουργὸς Ἰσότητας τῆς Βρετανίας Πέννυ Μόρντοντ ζήτησε ἔρευνα γιὰ νὰ διαπιστωθεῖ γιατί τὰ αἰτήματα ἀλλαγῆς φύλου αὐξήθηκαν τόσο θεαματικά. Νὰ σημειώσουμε ὅτι πλεονάζουν τὰ κορίτσια: στὸ ἀντίστοιχο διάστημα τῶν 21 ἐτῶν ἀπὸ 40 ἔγιναν 1.806!
Ὅμως ἐν τῷ μεταξὺ ἔλαβε χώρα μιὰ ἐνδιαφέρουσα ἐξέλιξη. Τὸ 2018 ἡ Ἀμερικανίδα καθηγήτρια Λίζα Λίτμαν δημοσίευσε ἄρθρο στὸ ὁποῖο περιέγραφε μιὰ νέα παραλλαγὴ τῆς δυσφορίας φύλου, τὴν «ταχείας ἔναρξης». Ἡ κλινικὴ πεῖρα δείχνει ὅτι αὐτὴ ἐμφανίζεται κυρίως σὲ ἔφηβα κορίτσια καὶ εἶναι «μεταδοτική». Αὐτὸ σημαίνει ὅτι προκύπτει ἐπιθυμία ἀλλαγῆς φύλου ὅταν ἡ ἔφηβη ἐκτεθεῖ σὲ παρόμοια ἐρεθίσματα καὶ ἀκούσματα (παρέα συνομηλίκων ἢ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης). (Γιὰ τοὺς μὴ εἰδικοὺς ἀναγνῶστες σημειώνω ὅτι δὲν πρέπει νὰ μπερδεύουμε τὴν ταυτότητα φύλου μὲ τὸν σεξουαλικὸ προσανατολισμό: ἡ ὁμοφυλοφιλία δὲν εἶναι μεταδοτική. Οὔτε κἂν κάθε δυσφορία φύλου εἶναι).
Ὑπόθεσή της, ποὺ ἀπομένει νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ, ἦταν ὅτι πρόκειται γιὰ ἕναν νέο τύπο δυσφορίας φύλου, ποὺ συνιστᾶ δυσπροσαρμοστικὸ μηχανισμό. Στὸν βαθμὸ ποὺ αὐτὸ ἰσχύει καταρρίπτεται ἡ ἰσοπεδωτικὴ θεωρία ὅτι πάντοτε ἡ δυσφορία φύλου εἶναι ἐγγενὴς καὶ συνεπῶς δικαιοῦται ἀνεξέταστης καὶ ἐπιβεβαιωτικῆς ἀντιμετώπισης. Ἡ Littman δέχθηκε εὐγνώμονες ἀντιδράσεις ἀλλά, φυσικά, καὶ θυελλώδη ἐχθρότητα.
Ἀλλὰ ποιό ἦταν τὸ πρόβλημα μὲ τὸ κέντρο Τάβιστοκ καὶ Πόρτμαν; Ὅτι ἡ στρατηγικὴ ἀντιμετώπισης τῶν ἀναρίθμητων αἰτημάτων γιὰ φυλομετάβαση, ἐμπνεόμενη ἀπὸ τὴν κουὴρ θεωρία, ὑπῆρξε ἀπροκάλυπτα ἐπιβεβαιωτική. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἐπικράτησε ἡ ἄποψη νὰ ἐνθαρρύνονται πρὸς ἀλλαγὴ φύλου οἱ ἀνήλικοι ἁπλῶς καὶ μόνο ἐπειδὴ τὸ ζητοῦσαν, χωρὶς δηλαδὴ νὰ ἀξιολογεῖται ἡ ἐν γένει ψυχιατρικὴ καὶ ψυχολογική τους κατάσταση. Πρακτικὰ αὐτὸ μεταφράζεται σὲ χορήγηση φαρμάκων ἀναστολέων τῆς ἥβης καὶ ἀργότερα σὲ χορήγηση ὁρμονῶν τοῦ ἀντίθετου φύλου. Ἡ δεύτερη αὐτὴ φάση συνοδεύεται ἀπὸ τίς ἀντίστοιχες χειρουργικὲς ἐπεμβάσεις.
Καὶ τὰ εὔλογα ἐρωτήματα ποὺ ἐτίθεντο ἀπὸ πολλοὺς ἦταν: εἶναι σὲ θέση τὰ παιδιὰ καὶ οἱ ἔφηβοι νὰ συναινέσουν σὲ μιὰ τέτοια ριζικὴ μεταβολὴ τῆς ζωῆς τους; Εἶναι ἐφικτὸ νὰ ἔχουν σὲ αὐτὴ τὴν ἡλικία ἐπίγνωση τῶν παρενεργειῶν τίς ὁποῖες ἀναπόφευκτα παρουσιάζει ἡ μακρόχρονη χορήγηση ὁρμονῶν, ὅπως ἐπίσης καὶ τῆς ὁριστικῆς ἀπώλειας τῆς γονιμότητας, καθὼς καὶ τῆς μὴ ἀντιστρεπτῆς σωματικῆς μεταβολῆς; Ἐνδεικτικά, τὸ 2017 ἔλαβαν ὁρμονικὴ ἀγωγὴ γιὰ ἀναστολὴ τῆς ἐφηβείας 800 κορίτσια μὲ δυσφορία φύλου στὴν Βρετανία, μερικὰ ἀκόμη καὶ 10 ἐτῶν!
Ἀργὰ ἢ γρήγορα ἡ ὑπόθεση θὰ ἔφτανε στὴ δικαιοσύνη. Ἡ Κίρα Μπέλ, γυναῖκα ποὺ εἶχε γεννηθεῖ ὡς ἀγόρι καὶ εἶχε πιὰ ἀλλάξει γνώμη, κέρδισε τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2020 προσφυγὴ στὸ Ἀνώτατο Δικαστήριο, ἰσχυριζόμενη πὼς οἱ γιατροὶ δὲν ἔπρεπε νὰ τόν/τὴν θεωρήσουν ἱκανὴ γιὰ συναίνεση ὅταν προσέφυγε γιὰ φυλομετάβαση. Στὴν ἴδια δίκη τὸ Δικαστήριο ἀποφάνθηκε πὼς ἡ κατώτατη ἡλικία συναίνεσης πρέπει νὰ γίνουν τὰ 16 ἔτη. Στὴ συνέχεια τὸ κέντρο Tavistock and Portman κέρδισε τὴν ἔφεση τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 2021.
Ἐν τῷ μεταξύ, ὅμως, τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 2020 τὸ Ἐθνικὸ Σύστημα Ὑγείας ξεκίνησε ἔρευνα ἀπὸ ἀνεξάρτητη ἐπιτροπὴ ὑπὸ τὴν προεδρία τῆς Χίλαρυ Κάς, πρώην προέδρου τοῦ Βασιλικοῦ Κολλεγίου Παιδιάτρων, σχετικὰ μὲ τὴν στρατηγικὴ ἀντιμετώπισης τῆς δυσφορίας φύλου στὸ κέντρο Τάβιστοκ καὶ Πόρτμαν. Εἶχαν μεσολαβήσει διαμαρτυρίες γονέων καὶ κλινικῶν, καθὼς καὶ παραιτήσεις ἑνὸς ψυχαναλυτῆ καὶ μέλους τοῦ συμβουλίου, ἀλλὰ καὶ 35 ψυχολόγων μέσα σὲ 3 χρόνια (ἐκ τῶν ὁποίων 6 διαφώνησαν δημόσια μὲ τὴν ἰδεολογικὴ γραμμή)!
Ἡ ἐπιτροπὴ εἶχε ἀκροάσεις καὶ μὲ ἐπαγγελματίες καὶ μὲ γονεῖς καὶ μὲ ἀσθενεῖς, ἔδωσε δὲ τὸ πόρισμα στὴ δημοσιότητα τὸν Φεβρουάριο τοῦ 2022 (βλ. ἐδῶ). Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν ὅτι ἀνακοινώθηκε τὸ κλείσιμο τοῦ κέντρου (βλ. ρεπορτὰζ τῶν Τάϊμς) καὶ ἡ ἵδρυση πολλῶν κέντρων στὴν περιφέρεια τὰ ὁποῖα θὰ κινηθοῦν μὲ ἄλλη φιλοσοφία.
Ἡ ἐξέλιξη αὐτὴ ἔχει τεκμηριώσει τίς ἀνησυχίες πολλῶν γύρω ἀπὸ τὴν σαρωτικὴ ἐπιβεβαιωτικὴ στρατηγική, ἡ ὁποία οὐσιαστικὰ ἔχει ἰδεολογικὸ καὶ ὄχι ἐπιστημονικὸ χαρακτῆρα. Ὅπως νηφάλια (παρὰ τὴ λυσσαλέα πολεμικὴ ποὺ δέχθηκε) σχολίασε ἡ Λίτμαν, «κάποιοι ὠφελοῦνται ἀπὸ τὴν μετάβαση (ἀλλαγὴ φύλου), ἄλλοι ζημιώνονται, καὶ χρειαζόμαστε περισσότερη ἔρευνα γιὰ νὰ κατανοήσουμε καλύτερα πῶς νὰ αὐξήσουμε τὸ ὄφελος καὶ νὰ μειώσουμε τὴ ζημιά»
Τὰ στοιχεῖα αὐξάνονται. Στὸν Καναδᾶ ὁ Κένεθ Ζοῦκερ, ἐπικεφαλῆς τῆς Κλινικῆς Ταυτότητας Φύλου καὶ Νεολαίας τοῦ Τορόντο, ἀπολύθηκε τὸ 2015, ἀφοῦ κατηγορήθηκε ἀπὸ ἀκτιβιστὲς ὅτι διεξῆγε «θεραπεία μετατροπῆς» τῆς δυσφορίας φύλου, τὸ δὲ τμῆμα του ἔκλεισε ἀκαριαῖα. Δὲν ἐπρόκειτο γιὰ ἄνθρωπο μὲ συντηρητικὴ φήμη: διηύθυνε τὴν ὁμάδα ἡ ὁποία διατύπωσε τὰ κριτήρια τῆς δυσφορίας φύλου στὸ περίφημο Ἀμερικανικὸ ἐγχειρίδιο DSM-5, ἐνῶ εἶχε συμβάλει καὶ στὴν διαμόρφωση ὁδηγιῶν τῆς Παγκόσμιας Ἑταιρείας Διεμφυλικὴς Ὑγείας. Τὸ τμῆμα του, ὅμως, ἦταν ἐπιφυλακτικὸ ὡς πρὸς τὴν ταχύτητα μὲ τὴν ὁποία συνήθως γίνεται ἀποδεκτὸ τὸ αἴτημα ἀλλαγὴ φύλου. Οἱ ἐναντίον του ἰσχυρισμοὶ ἀποδείχθηκαν ἀβάσιμοι καὶ τελικὰ τὸ Νοσοκομεῖο στὸ ὁποῖο ἀνῆκε τὸ τμῆμα του συμφώνησε νὰ καταβάλει χρηματικὴ ἀποζημίωση, ἐνῶ ζήτησε συγγνώμη «χωρὶς ἐπιφύλαξη». Μιὰ ἔρευνα ποὺ ἀκολούθησε ἀπάλλαξε ἐντελῶς τὸν Ζοῦκερ καὶ κατέστη σαφὲς πὼς οἱ ἀκτιβιστὲς ποὺ ζητοῦσαν τὴν ἀπομάκρυνσή του ἦταν ἁπλᾶ θυμωμένοι ποὺ βοήθησε τὰ παιδιὰ νὰ συμβιβαστοῦν μὲ τὴ βιολογία τους πρὶν προχωρήσουν στὴ μετάβαση (αὐτὴ εἶναι ἡ λεγόμενη διαδικασία «ἄγρυπνης ἀναμονῆς»).
Τὸ κλείσιμο τοῦ κέντρου Τάβιστοκ καὶ Πόρτμαν καὶ ἡ ἐξαγγελία ἀναδιοργάνωσης τῆς παροχῆς ὑπηρεσιῶν ἀποτελοῦν μιὰ ἐλπιδοφόρα εἴδηση γιὰ ὅσους νοιάζονται γιὰ τὴν ἀλήθεια. Οἱ τακτικοὶ ἀναγνῶστες αὐτῆς τῆς στήλης θὰ θυμοῦνται ὅτι στὸ παρελθὸν ἔχω σχολιάσει ἐπανειλημμένα τὴν ἀνησυχητικὴ τάση νὰ ἐπικρατήσει ἡ ἰδεολογία ἔναντι τῆς ἐπιστήμης. Πολὺ περισσότερα στοιχεῖα θὰ βροῦν στὸ ἄρθρο μου «Φῦλο: παιδιὰ καὶ ἔφηβοι ὡς «στρατιῶτες» στόν 'πόλεμο' τῶν μεγάλων» τὸ ὁποῖο δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ «Σύναξη», τεῦχος 161 τοῦ 2022. Ἐκεῖ παρατίθενται καὶ ὅλοι οἱ σχετικοὶ σύνδεσμοι ποὺ τεκμηριώνουν ὅσα γράφω ἐδῶ, ἐπειδὴ θὰ βάραιναν αὐτὸ τὸ σημείωμα.
Κανεὶς δὲν πρέπει νὰ ἐπιχαίρει κραδαίνοντας τὸ δίκιο του. Πίσω ἀπὸ τοὺς ἀριθμοὺς ὑπάρχουν πραγματικὲς ζωὲς νέων ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι ἀπὸ δικά μας λάθη σπρώχνονται σὲ δυστυχία. Κι αὐτὸ ἐπειδὴ δὲν θελήσαμε νὰ ἀναλογιστοῦμε ὅτι κάθε περίπτωση εἶναι μοναδική: ἡ ἐξατομικευμένη ἰατρικὴ εἶναι ἀπαίτηση τῶν καιρῶν. Ἄν ἀφαιρέσουμε τὴν διάγνωση τυχὸν ἄλλης ψυχοπαθολογίας, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐπιβαλλόμενη ἡλικιακὴ ὡριμότητα, παραμένει ἕνα γυμνὸ αἴσθημα, συνοδευόμενο ἀπὸ μιὰ ἀδιαμεσολάβητη ἐπιθυμία τοῦ ὑποκειμένου, στοιχεῖα τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι ἀρκετὰ γιὰ νὰ ἀποτελέσουν ὁδηγὸ γιὰ τίς περαιτέρω ἐνέργειες. Καί, ἐννοεῖται, εἶναι ἠθικὰ ἀνεπίτρεπτο νὰ κάνουμε τὰ παιδιὰ ὄργανα ἐξυπηρέτησης τῆς δικῆς μας ἀτζέντας.
Ἤ, γιὰ νὰ παραθέσουμε τὴν διατύπωση τῆς Γαλλίδας φιλοσόφου Μπερενὶς Λεβέ: «Ἄν ὑπάρχει ἕνα μάθημα ποὺ πρέπει νὰ κρατήσουμε ἀπὸ τοὺς ὁλοκληρωτισμούς, εἶναι πὼς ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἕνα ἁπλὸ ὑλικὸ ποὺ διαμορφώνεται σύμφωνα μὲ τὴ λογικὴ μιᾶς ἰδέας».
