Συγκεντρωθήκαμε
και φέτος, αγαπητά μας παιδιά, στο ναό για να τιμήσουμε τους προστάτες μας
Τρεις Ιεράρχες: το Μέγα Βασίλειο, το Γρηγόριο το Θεολόγο και τον Ιωάννη το
Χρυσόστομο. Στη περσινή γιορτή είχα διαλέξει ένα έργο του Μεγάλου Βασιλείου, το
«πώς μπορούν να ωφεληθούν από τα συγγράμματα των αρχαίων οι νέοι», για να
προβληματίσω τη σκέψη σας και να συγκινήσω την καρδιά σας.
Φέτος, προτίμησα κάτι διαφορετικό: διάλεξα ένα περιστατικό, που αντιμετώπισε
κατά τη δημόσια δράση του ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Μέσα απ’ αυτό θα
καταλάβουμε πόσο σπουδαίος και αληθινός άνθρωπος υπήρξε . Θα ήθελα να είχα την
προσοχή σας μόνο για 7’.
Ο Ιωάννης γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας. Εκεί σπούδασε και εκεί
χειροτονήθηκε ιερέας. Τα πρώτα του κηρύγματα, που τον ανέδειξαν Χρυσόστομο,
εκεί τα εκφώνησε και εκεί ανέπτυξε σπουδαία κοινωνική δράση. Η φήμη του δεν
άργησε να φτάσει στην Κων/πολη. ΄Ετσι, μόλις πέθανε ο Πατριάρχης
Κων/πόλεως , ο πρωθυπουργός, που ονομαζόταν Ευτρόπιος και ήταν άνθρωπος πολύ πονηρός
και έξυπνος και είχε μεγάλη δύναμη μέσα στο παλάτι, με συνωμοτικό τρόπο, έφερε
τον Ιωάννη από την Αντιόχεια στην Κων/πολη και τον έκανε Πατριάρχη. Αυτός ο
Ευτρόπιος, όταν έγινε πρωθυπουργός, προξένεψε την Ευδοξία για σύζυγο στον
αυτοκράτορα της εποχής εκείνης, τον Αρκάδιο. Γι αυτό η αυτοκράτειρα του είχε
υποχρέωση και τον τιμούσε υπερβολικά. Κι εκείνος έκανε ό,τι ήθελε: εξόντωσε
τους πολιτικούς του αντιπάλους, εξόριζε στρατηγούς, καταχραζόταν το δημόσιο
χρήμα, επηρέαζε τους αξιωματούχους και τις κυρίες του παλατιού.
Ο Ιωάννης, όμως, δεν αισθανόταν καμμία υποχρέωση απέναντι στον πανίσχυρο
Ευτρόπιο. ΄Ετσι, μόλις διεπίστωσε την προκλητική του συμπεριφορά, άρχισε να τον
ελέγχει. ΄Όπως ήλεγχε τους πλούσιους για την πολυτέλεια, τη σκληρότητα και την
μικροψυχία τους. ΄Όπως ήλεγχε τους ανάξιους κληρικούς για την ανηθικότητά τους
.Τους άρχοντες, για την πολιτική και κοινωνική διαφθορά του κράτους. Ο
Ιωάννης δεν χαριζόταν σε κανέναν. Και δεν φοβόταν κανέναν. Γιατί «καθαρός
ουρανός, αστραπές δε φοβάται». Ο ίδιος ζούσε ασκητική και λιτή ζωή. Μόλις
έγινε Πατριάρχης, απομάκρυνε από το Επισκοπείο όλα τα πολυτελή έπιπλα και
τα πούλησε, προκειμένου να ενισχύσει το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας.
Κατήργησε τα επίσημα και πλούσια δείπνα. ΄Όταν έβγαινε έξω, δεν ήθελε να
τον συνοδεύει κανείς. Ο Ιωάννης ήταν ένας άνθρωπος όλος αρετή, που εφάρμοζε
πρώτα στον εαυτό του, όσα δίδασκε στους άλλους. Να, γιατί ήταν ευθύς και
μιλούσε με παρρησία και τόλμη προς όλους όσους παρανομούσαν και συστρατεύονταν
με το κακό. ΄Ετσι, όμως, απέκτησε πολλούς εχθρούς. Επικεφαλής των εχθρών του,
ποιος άλλος Ο Ευτρόπιος. Που άρχισε να συκοφαντεί τον άγιο. Να τον
εκβιάζει ότι θα τον κατεβάσει από τον πατριαρχικό θρόνο και ότι θα τον
εξορίσει. Ξεσήκωσε και την αυτοκράτειρα κατά του αγίου. Και τέλος, για να
αποδυναμώσει τον άνθρωπο του Θεού και να πλήξει το κύρος της Εκκλησίας,
κατήργησε το άσυλο των ναών. Μέχρι τότε, άνθρωποι αδικημένοι που κινδύνευαν,
εύρισκαν προστασία κι έσωζαν τη ζωή τους, αν πρόφταιναν να μπουν σ’ ένα ναό και
ν’ αγγίξουν την Αγία Τράπεζα.
΄Όμως, σ’ αυτό τον κόσμο των ανθρωπίνων πραγμάτων, που όλα είναι ρευστά και
ευμετάβολα, η μοίρα επέτρεψε ώστε ο Ευτρόπιος πρώτος να υποστεί τις συνέπειες
της κατάργησης του ασύλου των ναών. Να, τι έγινε. Την εποχή εκείνη οι Γότθοι
έκαναν πολλές επιδρομές κατά της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Απαίτησαν, λοιπόν,
από το βυζαντινό αυτοκράτορα την απομάκρυνση του Ευτρόπιου από τα δημόσια
αξιώματα, προκειμένου να σταματήσουν τις επιδρομές τους. Η απειλή ήταν μεγάλη
και ο αυτοκράτορας προβληματιζόταν. Μέχρι τη στιγμή, που ο Ευτρόπιος
τσακώθηκε με την αυτοκράτειρα και την απείλησε λέγοντάς της ότι όπως την
ανέβασε στο θρόνο, έτσι θα την κατεβάσει. Εξαγριωμένος τότε ο αυτοκράτορας
παρέδωσε τον Ευτρόπιο στο αγανακτισμένο από τις αυθαιρεσίες του πλήθος.
΄Εντρομος ο Ευτρόπιος άρχισε να τρέχει για να σωθεί. Μόνο μία πόρτα βρέθηκε
ανοικτή γι αυτόν, που όλοι τον μισούσαν: η πόρτα του ναού της Αγίας Σοφίας.
Μπήκε μέσα κι αγκάλιασε την Αγία Τράπεζα. Εξαγριωμένο το πλήθος τον ακολούθησε
με σκοπό να τον σκοτώσουν.
Εκείνη τη φοβερή στιγμή, ένας άνθρωπος πολύ αδύνατος και κοντός στο ανάστημα
διέσχισε τη μανιασμένη λαοθάλασσα και κατευθύνθηκε μέσα στο Ιερό Βήμα. Είχε το
ψηλό μέτωπό του γεμάτο ρυτίδες και τα γένεια του ήταν κοντά και αραιά. Η όψη
του, σοβαρή και μελαγχολική. ΄Ηταν ο Πατριάρχης τους, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Αυτός που πρότεινε το αραχνένιο σώμα του, μέσα στο οποίο κρυβόταν η μεγάλη και
γενναία ψυχή του, για να σώσει αυτόν, τον εχθρό του, τον Ευτρόπιο, που σε
άθλια κατάσταση, κατάχλωμος, τρέμοντας, γονατιστός, έμενε ακίνητος και
εντελώς αδύναμος ακόμα και τα μάτια του να ανοίξει.
Οι φωνές σταμάτησαν. Οι οργισμένες γροθιές κατέβηκαν. Τα βλέμματα όλων
καρφώθηκαν επάνω του. Και τότε ο βροντώδης λόγος του Χρυσοστόμου αντήχησε κάτω
απ’ τους θόλους της Αγιά-Σοφιάς. «Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα
ματαιότης». ΄Όλα τα ανθρώπινα πράγματα είναι μάταια. Η δύναμη, η ομορφιά,
ο πλούτος, η κοινωνική αναγνώριση είναι προσωρινά και μεταβάλλονται και πολλές
φορές βάζουν σε κίνδυνο αυτόν που τα κατέχει. Ποιός ήταν ανώτερος από τον
Ευτρόπιο? Ποιός είχε μεγαλύτερο πλούτο απ’ αυτόν? Ποιός ανέβηκε στην κορφή όλων
των αξιωμάτων? Ποιος δεν τον έτρεμε και δεν τον φοβόταν? Κι όμως,
κατάντησε πιο αξιολύπητος κι απ’ τους δούλους. Ασήμαντος, ταπεινωμένος, με την
αλυσίδα του φόβου να τον περισφίγγει δραματικά. Οι υπηρέτες του έγιναν δικαστές
του. Κι αυτοί που τον κολάκευαν έγιναν οι δήμιοί του. ΄Εμεινε απογυμνωμένος απ’
όλα, σαν το δένδρο που ρίχνει τα φύλλα του. Σαν το λουλούδι το ανοιξιάτικο,
που, όταν περάσει ο καιρός του, μαραίνεται. Σαν τον καπνό, που διαλύεται. Και
σαν την σαπουνόφουσκα, που σκάει. ΄Όλα όσα είχε απολαύσει ως τότε ήταν ένα
όνειρο. Τα γεγονότα απεκάλυψαν την πραγματική φύση των ανθρωπίνων πραγμάτων.
Ο Ευτρόπιος έδωσε εμπιστοσύνη σε αγαθά πρόσκαιρα και βασίστηκε σε θησαυρούς
προσωρινούς. Περιφρόνησε και πολέμησε κάτι που έχει διάρκεια μέσα στο χρόνο και
χλεύασε αυτό που η αξία του ζυγίζει όσο και η αιωνιότητα: την Εκκλησία. Η
Εκκλησία, όμως, δεν τον περιφρόνησε. Πρότεινε την ασπίδα της για να τον
ασφαλίσει. Δοκίμασε την οργή του αλλά έτρεξε να τον γλυτώσει από τα δίχτυα του
θανάτου. ΄Απλωσε φιλόστοργα τα φτερά της για να τον προστατέψει. ΄Όταν όλοι
απομακρύνθηκαν από κοντά του, αυτή στάθηκε αντιμέτωπη στην οργή του Αυτοκράτορα
και αντίθετη στο θυμό και το μίσος του εξαγριωμένου πλήθους.
Τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με την Εκκλησία. ΄Όλα με το χρόνο
παλιώνουν η Εκκλησία, όμως, δεν γερνά. ΄Όλα κάποτε γκρεμίζονται η
Εκκλησία, όμως, δε νικιέται. ΄Οσοι πολέμησαν την Εκκλησία, χάθηκαν. Εκείνη,
όμως, ανέβηκε πάνω από
τους
ουρανούς. ΄Όταν την επιβουλεύονται, θριαμβεύει. ΄Όταν την βρίζουν, γίνεται
λαμπρότερη. Τραυματίζεται, αλλά δεν καταρρέει από τις πληγές. Κλυδωνίζετ,
αλλά δεν καταποντίζεται. Την ταράζει η τρικυμία, αλλά δε ναυαγεί. Παλεύει, αλλά
μένει ανίκητη.
Αυτό είναι το μεγαλείο της Εκκλησίας και των πιστών ανθρώπων. Γιατί Εκκλησία δε
σημαίνει τοίχοι και στέγη αλλά πιστοί άνθρωποι που εμπνέονται σ’ ένα
ξεχωριστό τρόπο ζωής. ΄Ομοιο μ’ εκείνο που ενέπνεε τον άγιο Πατριάρχη της
Κων/πολης, τον Ιωάννη το Χρυσόστομο.
Αγαπημένα μας παιδιά! ΄Ησαστε στην αρχή ενός υπέροχου και γοητευτικού
ταξιδιού του ταξιδιού της ζωής. Σ’ αυτό το ταξίδι θα περπατήσετε πολύ, θα
γνωρίσετε πολλά, θ’ ανεβείτε ψηλά, θα κατακτήσετε κορφές. Μη μοιάσετε στον Ευτρόπιο. Να θυμάστε ότι όλα όσα ζούμε και
χαιρόμαστε πάνω σε τούτη τη γη, διαρκούν όσο και η ζωή μας. Κι έχουν νόημα για
μας, εφόσον έχουν αξία για τους άλλους. Φροντίστε
να μοιάσετε στον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο. Που
διέθεσε τα προσόντα του στην υπηρεσία των ανθρώπων, που του εμπιστεύθηκε ο
Θεός. Και πρόσφερε την αγάπη του και την ανοχή του απλόχερα και στους εχθρούς
του.
Να γιατί η μνήμη του 1.597 χρόνια τώρα παραμένει άσβεστη. Να γιατί το άστρο
του, ακόμα και μέσα στα σκοτάδια του σήμερα, μεσουρανεί. Να γιατί η Εκκλησία
πανηγυρίζει αναδεικνύοντας το μεγάλο ηθικό του ανάστημα. Να γιατί η Παιδεία μας
τον τιμά ως προστάτη της ΄Αγιο. Η ευλογία και η χάρη του ας είναι μαζί
μας! Χρόνια πολλά σε
όλους!
Γέρακας, 30/01/2004
